susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Estetizismoaren bideak | Ipuin banako liburu bi »

Markak, Gernika 1937 / Bernardo Atxaga / Pamiela, 2007

Gernika Felipe Juaristi / El Diario Vasco, 2007-05-25

Galdera batzuk sortzen zaizkit niri bederen Bernardo Atxagaren liburua irakurri ondoren. Noiz bukatzen da gerra bat? Sekula bukatzen al da gerra bat? Esan nahi dut hirurogeita hamar urte bete berri direla Gernika hiria suntsitu zutenetik, gerraren aitzakian. Hirurogeita hamar urte ez dira gutxi, baina oraindik gertaera hartaz oroitzeak esan nahi du ez daudela erabat itxirik orduan egindako zuloak. Litekeena ere bada zulo batek beste bat estaltzea, eta gerra zibilaren historiak beste gerra bateko historiak ezkutaraztea; edo beste gerra horretako historiek gerra zibilean gertatutakoa eta orduko zulo beltzak estaltzea. Denetik baitago gure artean; eta ez da erraza izaten denean egotea, Jainkoa izan ezik.

Ez daude erabat itxirik orduan egin ziren zuloak. Eta baieztapen hau da, nire ustez, Atxaga liburua idaztera bultzatu duena: “Eta manierismo hori, sentimentaltasun hori, krimena ezkutatu egiten duena, edo disolbatu anekdota gertagaitz bezain hutsaletan, ez dago fusilatuak lurpetik ateratzen edo gertaerak gogoratzen jarraitzeko ahalegina egiten dutenengan (lelo desegokiz bada ere: “memoria historikoaren berreskuratzea” delakoaren ordez, “egia historikoaren aldeko lana” aipatu beharko litzateke); aitzitik, erlatibizatzen dutenengan dago”. Erlatibismoa alde guztietan dago. Gaitz horretatik nekez libratuko gara. Memoriak lagun gaitzake; memoria egia suerte bat baita.

Atxagaren Gernika ez da hiriaren suntsiketaren historia soil. Baina liburuan bada George Lowter Steer kazetariaren testua, euskaratua. Testu hori irakurri zutenei begiak ireki zitzaizkien, eta bihotzak ere bai. Parisen, 1937ko maiatzaren 1eko manifestariek oso gogoan zituzten Steer-en hitzak. Harritzekoa da, orain arte euskaratua ez izana. Suntsiketaren kronika unibertsala, eta ez lokala, da Atxagarena, kronika pertsonala eta, ondorioz, literarioa. Suntsiketa orokorrari buruzko narrazioen narrazioa, meta-narrazioa, zirkularra eta ibiltaria, markak ezarri nahian, batzuetan, eta markak ezabatu nahian, besteetan.