« Abiadura handiz | 1.280 lagun bidaide »
Markak. Gernika 1937 / Bernardo Atxaga / Pamiela, 2007
Memoriaren arrastoan Ibon Egaña / Berria, 2007-05-06
Hibrido bat da, egilearen beste hainbat lan bezala, Atxagaren azken liburua: Markak. Gernika 1937. Bonbardaketatik 70 urte bete diren honetan, hari horixe dute lokarri asteasuarraren liburuko testuek: Markak atalean bonbardaketaren inguruko egilearen gogoeta edo saio laburra biltzen da, eta atzean erantsi zaizkio egilearenak ez diren baina Gernikako bonbardaketaren inguruko egia argitzera datozen hainbat egileren testu atal, lekukotasun eta gogoetak. Bonbardaketaren berria mundu zabalean hedatu zuen G.L. Steer-en gertakarien kontakizunak ixten du liburu heterogeneoa. “Egia historikoaren aldeko lana” aldarrikatzen du Atxagak, eta badirudi agian azken atal hauek gehitu izana gertakarien gaineko egia historikoa argitzeko nahiari zor zaiola. Egia hori euskal irakurleari agertzea beharrezkoa ote den zalantzagarria dateke; egia da, edonola ere, testigantza ederrak irakurtzeko aukera ematen digute atalok (pilotu alemaniarrenak, kasu).
Markak goiburuko lehen atalean, Atxagak berak idatzitako 80 orriko gogoetan, markak, arrastoak dira metafora lotura emaile, zeinek gizakiak heriotzari (ahanzturari, beste hitzez) aurre egiteko izan duen eta duen beharraren erakusgarri baitira. Fikzionalki Soinujolearen semea-n esaterako, egindako memoriaren aldarrikapena, hitzen heriotzaren, ahanzturaren aurkako ahalegina saio generoan egin du oraingoan egileak, denboran atzera egin eta Gernikako bonbardaketara etorri arte. Memoriaren beharraren lekuko diren marken bilaketan, Atxagaren fikzio lanetako hainbat joera eta motibo berraurkituko ditu irakurleak.
Bilakaera gutxi asko kronologikoa egin du Atxagak, eta memoria eta egia aldarrikatzen ditu marka diferenteak bilduz: Il masso di Bormo duela 7.000 urteko harkaitz markatutik (hizkuntzarik gabeko markatik) abiatu, zuhaitzetako carving-ekin jarraitu (idazketaren esparruan jada), gorputzaren beraren markak aipatu eta ahozkotasunaren eta ahozko literaturaren memoriaren edukiontzi funtzioa aldarrikatzen du Atxagak, literatura idatziaren arrastoetara iristeko, Luis Cernudaren eskutik. Agrafotasunetik literatura idatzirako bidaia egiten du, beraz, Atxagak markaz marka. Memoriaren berreskurapen ariketa lingusitiko eta estetiko horiei botereak egindako mespretxu eta gezurrezko erantzunak jaso ondoren, Picassoren lanarekin, estetika modernoarekin ixten du Atxagak saioa, Gernikako sarraskiaren memoria bizirik mantentzea lortu duen marka edo obrarekin.
Ibilbide koherente eta pertsonal bat (parentesiz betea) proposatzen du Atxagak Picassorengana heldu arte, eta horretarako bidelagun ditu ahozko testigantzak, bertsoak, literatura idatzia, dokumentuak… Bilketa lan handia dago Markak-en atzean, modu erakargarrian josia, baina irakurle honek faltan aurkitu du egilearen beraren inplikazio handiagoa, saio bati eskatu ohi zaion egilearen autoritatea. Halaber, kontzeptu oinarrizko eta sakonekoez aritzean (egia, memoria, heriotza, bestearekiko indiferentzia…), agian erabateko onestasuna bilatu nahiz eta sakontasun nahiak berak bideratuta (hara paradoxa) inoizka diskurtsoa naif xamarra ez ote den nago, oinarrizkoenera zuzen jotzeko nahiak akuilatuta, hain zuzen. Demagun: “Horrela gertatzen da beti. Normalena izaten da soldaduek umeak eta emakumeak hiltzea gerretan, eta, horrelako balentrien aurrean, ahots kritikoak zapuztuak izatea”.
Bestalde, egilea bera parentesi artean ezkutatzeko eta egiletasunaren figurarekin jolas egiteko, desagertzearekin jolas egiteko saio bezala ere irakur liteke Atxagaren hibrido berri hau agian. Markak atalean ahots hain autoritarioz ez aritzeak eta, bestalde, bigarren atalean bereak ez diren testuak bere liburuan jasotzeak (horrek sor ditzakeen zalantza etiko eta guzti) inpresioa ematen du egilearen ezkutaketetara jolastu nahi bat badagoela Markak. Gernika 1937 honetan. Aurkitu, baina, azken aldiko Atxagaren arrasto asko aurkituko ditu irakurleak.
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Asier Urkiza
Barbaro iraun
Louisa Yousfi
Amaia Alvarez Uria
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Aiora Sampedro
Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson
Irati Majuelo
Itzulerak
Miren Agur Meabe
Aiora Sampedro
...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo
Jon Jimenez
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Asier Urkiza
Hitzak palmondo
Silvia Federici
Nagore Fernandez
Altxa, hildakoak
Fred Vargas
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels
Aritz Galarraga
Maitasun kapitala
Karmele Jaio
Mikel Asurmendi
Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro
Paloma Rodriguez-Miñambres
Jausiz
Alain Mendizabal Diaz
Maddi Galdos Areta
Hiriak eta urteak
Xabier Montoia
Irati Majuelo