« Nireak eta zureak | Suaren ondotik »
Zakur kale / Harkaitz Zubiri / Susa, 2007
Mendeku isilak Ibon Egaña / Berria, 2007-03-25
Literaturan, kasu honetan ipuingintzan, autore eta liburu berri bati berri, fresko iriztea ez da gutxi, ziurrenik, eta hala iritzi dio irakurle honek Harkaitz Zubiriren Zakur kale ipuin bildumari. Eta susmoa du azken urteetan ipuingintza ulertzeko modu zehatz bat —giro intimistakoa, Carver etiketa erraz jartzen zaiona— nagusitu dela gurean eta molde horri jarraituz egindako lan zuzenak erruz-edo publikatzen direla. Irudipena du, halaber, gatazka sozialak eta lan alorrekoak —ez hain politikoak, politikaren zentzu murrizgarrienean— jorratu nahi direnean maiz jotzen dela iraganera, dela nostalgiaz dela banaketa manikeoak onargarriago-edo egiten zaizkigulako. Horregatik irakurri du gustura irakurle honek ausarta iruditu zaion Zakur kale, besteak beste, gaur egungo Donostian —hori ere ezohiko— gertatzen diren tentsio soziolaboral, arrazazko eta bestelakoak modu oso sinesgarrian eta gertukoan birsortzen dituelako, gatazka edo politikari gure literaturan egin ohi zaizkion irakurketetatik bestelakoak proposatuz.
Gaurko Donostiaz ari da Zubiri, eta, zehatzago esanda, gaurko Donostiako burgesiatxoaz eta haren baitako zakurkeriaz, ustelkeriaz, faltsukeriaz, hipokrisiaz, boterekeriaz… Enpresaren inguruan garatzen diren harremanez —pertsonal, afektibo edo profesionalak— egiten du gogoeta Zubirik, eta jendartearen erretratu zorrotz, kritikoa da orriotan egindakoa, ez konplazientea. Pertsonaia galeria aniztuna dabil liburuko orriotan barrena: enpresagizon ertaina, haren seme-alabak, etorkinak, lanean ikusezin diren hasiberriak, lapurrak… Eta haien artean garatzen diren istorioak ere askotarikoak dira, nahiz batasun hariak enpresaren eta lanaren ingurukoak diren nagusiki: badira bikote-harremanei buruzkoak, lagunartekoak, familia barrukoak… Guztietan ere azaltzen da, modu saihestezinean, zakurkeria bere forma anitzetan. Pertsonaiak harrapatuta daude gizarte ordenak ezartzen dituen joko-arauetan (dei diezaiegun zakurkeriaren joko-arauak) eta ez dute lege horien baitan jokatzea besterik. Egiten dute protagonistek ahaleginik bortxa sistemikoak itotako mundu horretan duin izateko, burua altxatzeko, baina maiz bide bakarra dute horretarako: mendeku isila. Haien kontra erabili den ustelkeria, azpijoko horri buelta eman eta beraiek bihurtzen dira orain zakurkeriaren eragile. Ez dute asmorik, ez indarrik, ez kemenik bestelako balioen bidez modu agian xaloan egia bilatzeko edo gizartean justizia egiteko. Begia begi truk bihurtzen da lege, eta on eta gaiztoen banaketa manikeoek ez dute gehiago zentzurik.
Gaur egungo gizartearen ikuspegi orokor bat eman nahi duen gisa honetako liburu batek, batasun hari finekin lotutako pertsonaia eta harremanen galeria bat aurkezten duen narrazio bildumak, izan ohi du arriskurik, eta horien artean bat, liburuak amaieran katalogo itxura izatea dateke; alegia, gizartearen luze-zabala erakutsi beharrez, pertsonaia tipoak modu axalekoan biltzea. Alabaina, ez da horrelakorik gertatzen Zubirirenean, pertsonaien eta egoeren galeria bat azaltzeko intentzioa garbia den arren, irakurleak ez baitu katalogo baten aurrean dagoelako irudipenik, modu naturalean eta ez axalekoan txertatzen baitira pertsonaia diferenteak narrazioen harian. Egia da, alabaina, eta hemen topatzen diet narrazio hauei baina bat, eman nahi den gizartearen ikuspegiak bideratu egiten duela, agian modu agerikoegian zenbaitetan, narrazioaren ildoa; alegia, idazlearen intentzioek pisatu egiten dutela narratzaileen, eta baita pertsonaien elkarrizketen —esplikatiboegiak batzuetan— gainean ere.
Oso kontuan izateko opera prima, edonola ere.
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Irati Majuelo
Bi aldiz iraun
Oihane Zuberoa Garmendia Glaria
Ibon Egaña
Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Jon Jimenez
Bekatua
Goiatz Labandibar
Nagore Fernandez
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Asier Urkiza
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Paloma Rodriguez-Miñambres
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Europa bezain zaharra
Joxe Azurmendi
Irati Majuelo
Puta
Nelly Arcan
Joxe Aldasoro
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Jon Kortazar
Zakur zaunkak
Iñaki Irazu
Asier Urkiza
Meditazioak
John Donne
Nagore Fernandez
Bekatua
Goiatz Labandibar
Jon Jimenez