kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Lile / Peru Magdalena / Elkar, 2006

Izenbururik gabe Aritz Galarraga / Gara, 2006-06-24

Ezin zaio ukatu Peru Magdalenari zerbait ausarta eta desberdina egiteko nahia. Lile honek badauka nolabaiteko plastikotasun bat, ipuinei forma emateko modu berezi eta propio bat, koadrotik gertu egon nahiko lukeena, artelan izatera jolasten dena. Magdalenaren liburuak erlazio estua gordetzen du, izenburutik bertatik hasita, koloreekin eta pinturarekin, Paul Klee eta Jackson Pollockekin. Baita beste zenbait arte espresiorekin ere, musika taldeekin eta kontzertuekin, Miles Davis eta Atahualpa Yupanquirekin. Eta noski, literaturarekin. Liburuaren promoziorako iruzkinari kasu egiten badiogu, “koadro abstraktua” idatzi omen du idazleak. Baina ikusitakoaren arabera, berdin-berdin esan zitekeen ipuin-liburu figuratiboa edota John Coltranen saxo solo infinitu bat idatzi duela.

Liburuak ulertzera ematen duenaren arabera (eta zuzenduko dit egileak, oker banabil) artea bat da, espresio desberdinen arteko bereizketarik egiteak ez du zentzurik. Bereizketa, inon egitekotan, artearen bidez bizi direnen eta bizi ez direnen artean egin beharko litzateke, “gero eta gehiago” diren horien eta “mahaiaren inguruan esertzen diren gorbatadunen” artean. Eta liburu osoan zehar ideia hori defenditzen da, idazlea bereizketa horren alde batera garbi lerratzen den bitartean. Tomas segurata-ri buruz ari denean, adibidez: “Agian bera da lekuz kanpo dagoena. Agian beste lanbide mota baten bila hasi beharko luke (…) Gauza bat argi ikusi du: artista zintzoen, euren buruarekin zintzo diren artisten zoriontasun gardena, bizitzarekiko sena”.

Ideia hori nola defenditzen den, ordea, beste kontu bat da. Ezer baino lehen, Lile osatzen duten ipuinak estilo ezberdinetan idatziak daudela esan beharra dago (poemak ere badaudela ahaztu gabe). Testu bakoitzak lege ezberdin bati jarraitzen dio edo lege ezberdin bati kontra egiten dio, ez dago hori argitzerik: goraxeago esan bezala, koadro abstraktuak izango dira batzuetan (“Oraindik begiratzen diot”, “Eta haize bolada”), ipuin figuratiboak besteetan (“Hemen”, “Urradura”). Ipuin bakoitza testu aske bat da, hurrengoari oinarririk uzten ez diona, aurrekoarekin lotura berezirik ez duena.

Baina egileak testuari eman nahi dion askatasun formal horretan, galdu egiten denaren irudipena daukat, ez dela lortzen irakurlearekin konektatzea. Hainbeste bide ibili, hainbeste erakutsi beharrak, hain modu ezberdinetan dena kontatu beharrak irakurketa arina, erraza oztopatu egiten du. Kontuz, honekin ez dut esan nahi errazkeriatan erori behar dugunik, ez naiz ni papilaren aldekoa, ez. Irakurlea harrapatzeko keinu, korapilo, trikimailuen falta igartzen da, ordea, orriotan, gehiegizko sinpletasuna duten ipuinotan.

Hori esanda, ez nuke ahaztu nahi liburuko pertsonaia guztien artean nabarmentzen den Lile, “herriko jaietako su artifizialetan denak gora begira daudenean bazterreko barraskiloekin berba egiten” duen Lile. Artea bizi dutenen eta bizi ez dutenen inguruan lehen esandakoaren adibiderik garbiena den Lile. Greziar mitologiaren arabera, musek bideratzen zuten arte adierazpen oro eta Magdalenaren literaturaren inspirazio iturri dugu neska koloretsu hau, ipuin batetik bestera saltoka agertzen den elementu komuna: “Ni edalontzi bat nintzen orduan. Egun haiek eta Lile ur jauzi bat ziren. Uste dut oraindik egun haietan kanpora jausitako ur putzuetatik ari naizela edaten”. Ezin zaio ukatu Peru Magdalenari zerbait ausarta eta desberdina egiteko nahia, nahiz eta oraingoan irakurle honekin konektatzea ez duen lortu.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak