« Otsailaren 59a | Montoia revisited »
Neguko zirkua / Harkaitz Cano / Susa, 2005
Lau ipuin “Neguko zirkua” esplikatzeko Jon Kortazar / El País, 2006-03-13
1. Argentinar lotsatia: Liburuko bigarren ipuina da. Seme batek bere aitaren ibilbidea jarraitu behar du Parisen. Zoroa eta alaia, eta semeak ez daki zer pentsatu aitari buruz. Lan bereziak egiten ditu, eta ligeak ere baditu. Baina Julio Cortázar, gure familiako lehengusu urruna, ezagutzen du. Hau da argentinar lotsatia. Nola lora dezake seme gazte batek aita-amaren harremana? Semeak ez daki aitak kontatzen duenean, egia esaten duen ala ez. Ezintasuna eta lilurari buruzko ipuina. Ipuin honetan Harkaitz Canok jokoaren arauak jarri ditu. Postmodernitateak erakutsi dituen arauen falta, autoritatearen krisia. Eta batez ere, neguaren esanahia: bakardadea, ezintasuna, jainkorik (aitarik) gabe bizitzea; eta beste negu gorri bat, jaka hutsa besarkatzen denean, amodiorik ez dagoenean bizitzan.
2. Ez da ezer gertatzen: baina bai, horixe gertatzen dela! Pertsonaia “bere amarekin akordatu da”, eta ipuinak Harkaitz Canok kontatzeko erabili izan duen maisutasuna erakusten du. Eta errealitatea ezin bada ezagutu, hobe ezer ez ulertu. Idazleak narrazioaren legeekin jolasten du hemen. Zatiarekin. Errealitateak ez du osotasunik ezagutzen, dena da kontatzeko gai. Narrazioa ahia bezala desegiten da, eta kontatzeko askorik ez bada ere, kontatzen jarraitu behar dugu, Saizarbitoriak erakutsi bezala, gauzak gertatu egiten baitira azkenean.
3. Ez zaie errazegi jarri behar. Irakurleari ez zaio errazegi jarri behar. Bere lana eskatu behar du egileak. Harkaitz Canok asko maite du Ipar Ameriketan egiten den narrazio modua: isiltasunak betetzen du, tiro baten antzera, eszenatokia. Bukaera zabalik utzia dago, eta eguneroko arruntasuna une larri batekin koktelean sartu. Eta drama sortu. Ipuin dramatikoena da hau.
4. Aulkien historiako une estelarrak. Irakurleak, liburuaren eta artikuluaren irakurleak errealitatearekin lotura nahi badu, hona ipuin aproposa. Aulki desberdinen bidez Mendebaldeko historia latza erakutsi du egileak Dorre Bikoitzen aurkako atentatuan bukatuz. Mikro-ipuinez osaturiko ipuin borobila, benetan.
Beste ipuin askok zirrara berezia egin didate, eta hemen aipatutakoak bezain onak dira, edo, beste norbaiten iritzian, hobeak. Liburu aipagarria, idazlearen eta euskal ipuingintzaren pauso handia.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Irati Majuelo
Denbora galduaren bila / Swann-enetik
Marcel Proust
Aritz Galarraga
Iraileko zazpi egun
Eneko Azedo
Aiora Sampedro
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Mikel Asurmendi
Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Lurrez estali
Ximun Fuchs
Jon Jimenez
Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo
Mikel Asurmendi
Poesia guztia
Safo
Mikel Asurmendi
Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre
Jon Jimenez
Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga
Jon Jimenez
Reset
Aitziber Etxeberria
Mikel Asurmendi
Baden verboten
Iker Aranberri
Jose Luis Padron
Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza
Jon Jimenez
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Hasier Rekondo