susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Hau mundu ttipi arranoa! | Saiakera. Omenaldia »

Bingo / Xabier Montoia / Pamiela, 2005

Damurik ez Igor Estankona / Deia, 2006-01-24

“Gibelera egin eta ezin sinetsi / gazte nintzeneko bertsoen kaskarra./ Nola nintekeen hain poeta txarra? / Nola nezakeen kaka hura onetsi?”. Bingo honetako atariko poeman onartzen du Montoiak poetarentzat iragana ez dela sotoan izkuta daitekeen gorpu bat, ezpada tintaz betiko markaturik geratu den hankasartzea. Hogei urteko ibilbidea laburbiltzen du liburuak, eta gezurrik ez dio, horratio. Bertan daude Anfetamiña garratza, Likantropo iluna Narraztien mintzoa ederzalea… eta baita, opari, Udazkena Berlinen poema sorta ere.

Baina, orduan, zergatik deitoratu idatzitakoa? Zenbait hitz aldatzea, beste zenbait ezabatzea… libre da bakoitza bere buruarekin gogaitzeko, ez da krimena hori. Baina zertan onartu, irakurlearen aurrean, damu zarela?

Gu behintzat ez gara damutzen ezertaz, Xabier. Gogoan dut “Zantzoa”koon poema errezitaldiak “The end / this is the end / my friend” bukatzen zituela Aritz Zubiatek, Borjak gitarrarekin “Bamba”ren erraz gogoratzeko akordeak jotzen zituen bitartean, eta Otto Dixen koadro bat bezain goibel erretiratzen zen jendea aretotik. Eta Negu Gorriak-ek “Aitorpena” poema ebatsi zizunean ere ez ginen kexatu: bigarren esanahi bat hartu zuten hitzek. Erdi mutilaturik emanik gezurra zioten, baina idatzitakoak bezala kantatutakoak ere bere bidea egin behar du. Hori uste dut: bidea ez dela atzekoz aurrera ibiltzeko.

Montoiaren arranditasunak betidanik txunditu nau, egia esan. Ezer ez diola dirudi, su artifizial beltza gauean. Baina poema utzi eta beste bat hastera doan tarte zuri horretan zerbaitek nar egiten du irakurlearen kontzientzian: hitzen boterea da. Usain sarkorra, aizkora zorrotza. Aspirazio bako poesiaz mozorrotu izan du gazteiztarrak bere dramatismo biguna. Hitzak urri geratzen zaizkit malenkonia zabalegi hau deskribatzeko. Agian oroitzapenak nahastu zaizkit literatura kritika hotzarekin, baina Aritz Zubiatek errezitaldiak “The end / this is the end / my friend” bukatzen zituenean, Borjak jotako “Bamba”k beherantz egin ahala, Xabier Montoiaren nahigabe horretan ginen zoriontsu. Gauak eta hiriak eta txakurren zaunkek sortzen duten edertasun elegantea erakutsi zigun Montoiak, liburuen aurkezpenetara agertzen ez den erdi idazle erdi itzal horrek.