kritiken hemeroteka

8.411 kritika

« | »

Umeek gezurra esaten dutenetik / Uxue Apaolaza / Erein, 2005

Purrut! Iñigo Roque / Gara, 2006-01-07

Uste dut Atxagak esan zuela gazte-denboran idatzitako poesia haiek (“Etiopia”z ari zen) dramatikoegiak iruditzen zaizkiola orain. Eta horrek, apokrifo izan daitekeen adierazpen horrek, Apaolazaren liburuaren aurrean paratzen gaitu, aurkez aurke.

Izan ere, liburuan idazleak ez du ezer ere isiltzen, eta eskuarki esaten ez dena ere nabarmentzen du nahita (jarlekuetako bihotzek edo Bruce Willis ikusteak haizetu egiten ditu pertsonaiak). Kontzientziaren etorriari jaregiten dio, eta halaxe mintzatzen zaigu, esaldi laburretan, pentsamenaren jarduna erretorikarik batere gabea izaten da eta.

Idazlea ageri-agerian dago liburu osoan, nonahi, pertsonaiaren baten edo kontalariaren ahotsaren bitartez. Ipuina nola idazten ari den kontatzen du (“Erreferentzia” edo “Beldurrezko nobela amerikanoa…”). Kontu egin pertsonaietako asko idazleak direla, ezinean aritzen direnak: istorioen hutsak azaleratzen dizkigute; paragrafoak gorago edo beherago ekartzeko aukera aipatzen…

Uxue Apaolazak bizitzaren alde gogorrera eramaten gaitu bisitaldi gidatuan. Hala ere, ez da loriatzen zoritxarren min isilean; aitzitik, txindatak joz eta txapliguak jaurtiz erakusten dizkigu zokondo ilun horiek, egoera guztiz dramatikoak eratuz (suizidioak, drogamendekotasuna, bortxaketak, bakardadea…) nahiz esaldi biribilak eskainiz (“Maitemin lilurak errazegi hasten dira orgasmoaren osteko ongizatean”).

Atxagaren adierazpen apokrifoa ekar dezagun atzera, hil edo bizi idazteko gogo hori. Apaolazaren ipuinek ez dute lirismotik deus ere. Lehorrak dira, zorrotzak, orratzak edo labanak lakoak. Batzuetan, TMEO aldizkariaren antza hartzen diet (debaldeko eskatologia, lohikeria…); beste batzuetan, Mirande ageri da, baina koska bat estuago eta zanpagarriago. Gehiegizko mundu deshumanizatu hori eraikitzen du, Gasteizen.

Giro trinko horrek ipuin asko itotzen dituen arren, ale batzuk benetan gogoangarriak dira. “Erreferentzia” ipuinean, esaterako, idazleak plano bi erakusten dizkigu, idazlearena eta idazlearen pertsonaiena, eta maisuki nahaspilatzen ditu, akaberan hari guztiak lotzeko. Interesgarria da, gisa berean, nola harilkatzen dituen ipuin batzuk, pertsonaia berak agerraraziz. “Bueltak” izenekoa ere bikaina da, bere gangarrean, nola desegiten den pertsonaiaren gorputza, baratxe-baratxe, eldarnio kimikoak jota. “Proposamena” kontakizunean, pertsonaiaren frenesiak estekatzen du irakurlea, abortatzera doan neskaren gogoeta lokabeak erabiliz. “Progresoa” kontakizun laburra ere biribila da, irakurlearen ustea zartatzen baitu azken paragrafoan.

Gogoko ditut liburuko mintzoak, zein lotsagaldu ari diren, zein larriturik, zein tormentaturik… Orain idazle gazteen literaturaz zer edo zer esan behar nuke, eta, agian, idazle zaharragoek dagoeneko galdu duten zerbait badutela erantsi.

Nabarmenena, guztiarekin ere, pertsonaien bakardadea da. Ez dago gizalegerik, ez irabazi asmorik gabeko maitasunik. Patetismo handiko pasarteak eskaintzen ditu Uxuek ia kontakizun guztietan. Hala eta guztiz ere, idazleak jarrera hori paroxismoraino eramaten du sarri, honelako zirtoak boteaz: “Estás tan buena que te comería la regla”. Egingo nuke kontakizunek ez dutela horrelakorik behar, dauden-daudenean aski direla, eta hobe dela horrelakoak isildu; sinesgarritasunaren mesede ere, horratik.

Amaitu aurretik, bi hitz Iban Zalduaren aurkezpenaz: bosgarren jarraibidea baino ez irakurri. Gainerakoan, kontuan izateko moduko idazle berria dugu.

Azken kritikak

Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray

Asier Urkiza

Idazketa labana bat da
Annie Ernaux

Nagore Fernandez

Bisita
Mikel Pagadi

Jon Jimenez

Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon

Hasier Rekondo

Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria

Jon Martin-Etxebeste

Dimisioa
Juan Luis Zabala

Mikel Asurmendi

Hetero
Uxue Alberdi

Irati Majuelo

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Amaia Alvarez Uria

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Patxi Larrion

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Jon Jimenez

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Nagore Fernandez

Zoo
Goiatz Labandibar

Asier Urkiza

Hetero
Uxue Alberdi

Joxe Aldasoro

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Paloma Rodriguez-Miñambres

Artxiboa

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

Hedabideak