kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Umeek gezurra esaten dutenetik / Uxue Apaolaza / Erein, 2005

Purrut! Iñigo Roque / Gara, 2006-01-07

Uste dut Atxagak esan zuela gazte-denboran idatzitako poesia haiek (“Etiopia”z ari zen) dramatikoegiak iruditzen zaizkiola orain. Eta horrek, apokrifo izan daitekeen adierazpen horrek, Apaolazaren liburuaren aurrean paratzen gaitu, aurkez aurke.

Izan ere, liburuan idazleak ez du ezer ere isiltzen, eta eskuarki esaten ez dena ere nabarmentzen du nahita (jarlekuetako bihotzek edo Bruce Willis ikusteak haizetu egiten ditu pertsonaiak). Kontzientziaren etorriari jaregiten dio, eta halaxe mintzatzen zaigu, esaldi laburretan, pentsamenaren jarduna erretorikarik batere gabea izaten da eta.

Idazlea ageri-agerian dago liburu osoan, nonahi, pertsonaiaren baten edo kontalariaren ahotsaren bitartez. Ipuina nola idazten ari den kontatzen du (“Erreferentzia” edo “Beldurrezko nobela amerikanoa…”). Kontu egin pertsonaietako asko idazleak direla, ezinean aritzen direnak: istorioen hutsak azaleratzen dizkigute; paragrafoak gorago edo beherago ekartzeko aukera aipatzen…

Uxue Apaolazak bizitzaren alde gogorrera eramaten gaitu bisitaldi gidatuan. Hala ere, ez da loriatzen zoritxarren min isilean; aitzitik, txindatak joz eta txapliguak jaurtiz erakusten dizkigu zokondo ilun horiek, egoera guztiz dramatikoak eratuz (suizidioak, drogamendekotasuna, bortxaketak, bakardadea…) nahiz esaldi biribilak eskainiz (“Maitemin lilurak errazegi hasten dira orgasmoaren osteko ongizatean”).

Atxagaren adierazpen apokrifoa ekar dezagun atzera, hil edo bizi idazteko gogo hori. Apaolazaren ipuinek ez dute lirismotik deus ere. Lehorrak dira, zorrotzak, orratzak edo labanak lakoak. Batzuetan, TMEO aldizkariaren antza hartzen diet (debaldeko eskatologia, lohikeria…); beste batzuetan, Mirande ageri da, baina koska bat estuago eta zanpagarriago. Gehiegizko mundu deshumanizatu hori eraikitzen du, Gasteizen.

Giro trinko horrek ipuin asko itotzen dituen arren, ale batzuk benetan gogoangarriak dira. “Erreferentzia” ipuinean, esaterako, idazleak plano bi erakusten dizkigu, idazlearena eta idazlearen pertsonaiena, eta maisuki nahaspilatzen ditu, akaberan hari guztiak lotzeko. Interesgarria da, gisa berean, nola harilkatzen dituen ipuin batzuk, pertsonaia berak agerraraziz. “Bueltak” izenekoa ere bikaina da, bere gangarrean, nola desegiten den pertsonaiaren gorputza, baratxe-baratxe, eldarnio kimikoak jota. “Proposamena” kontakizunean, pertsonaiaren frenesiak estekatzen du irakurlea, abortatzera doan neskaren gogoeta lokabeak erabiliz. “Progresoa” kontakizun laburra ere biribila da, irakurlearen ustea zartatzen baitu azken paragrafoan.

Gogoko ditut liburuko mintzoak, zein lotsagaldu ari diren, zein larriturik, zein tormentaturik… Orain idazle gazteen literaturaz zer edo zer esan behar nuke, eta, agian, idazle zaharragoek dagoeneko galdu duten zerbait badutela erantsi.

Nabarmenena, guztiarekin ere, pertsonaien bakardadea da. Ez dago gizalegerik, ez irabazi asmorik gabeko maitasunik. Patetismo handiko pasarteak eskaintzen ditu Uxuek ia kontakizun guztietan. Hala eta guztiz ere, idazleak jarrera hori paroxismoraino eramaten du sarri, honelako zirtoak boteaz: “Estás tan buena que te comería la regla”. Egingo nuke kontakizunek ez dutela horrelakorik behar, dauden-daudenean aski direla, eta hobe dela horrelakoak isildu; sinesgarritasunaren mesede ere, horratik.

Amaitu aurretik, bi hitz Iban Zalduaren aurkezpenaz: bosgarren jarraibidea baino ez irakurri. Gainerakoan, kontuan izateko moduko idazle berria dugu.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak