susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Ondarea | Objektuen lirika »

Neguko zirkua / Harkaitz Cano / Susa, 2005

Neguko zirkua Beñat Sarasola / EremuLauak.com, 2005-10-22

“Ez zaie errazegi jarri behar” izena du ipuin-bilduma honetako ipuinetako batek. Ez zaizue errazegi jarri behar, ematen du esaten diela Harkaitz Canok liburu hau eskuartean hartzen duten irakurleei. Bada, badirudi Canok bere irakurleak gaizki heziak eta gaizki ohituak zituela, eta hori aldatu beharra zegoela pentsatu zuela ipuin hauek idatzi aurretik; irakurleari traba gehiago jarri behar zitzaizkiola alegia.

Izan ere, txundigarria izan da Harkaitz Canok gazte-gaztetandik izan duen idazteko erraztasuna; prosa aberats baina ulerterraza, hunkitzeko gaitasun eta imajinazio ikaragarria. Liburu honetan, baina, zailagoa izango da horrelako ezaugarriekin topo egitea. Prosa aratz eta ulerterraz hark bidea ireki dio idazkera indartsu eta gordinago bati. Ipuin hauek, besteak beste, idazkera gogorra lexiko aberats eta ederraren etsai ez denaren froga garbia da, zeren, Canok beti izan duen hitzak mimatzeko joera oraindik gehiago landu, eta ortodoxiatik aski urrun dagoen sintaxi batekin uztartu du. Dotorezia adierazkortasunik galdu gabe. Esaldi luze bat eta gero hiru hitzetako beste bat, narrazio erritmoa bizkortuz eta motelduz; narrazio pusketaz osatutako ipuinak, elkarrizketak paragrafo artean txertaturik, marrarik gabe. Bestalde, amaiera borobil gutxiago ere bada; eta horrela, ipuin batzuetan irakurlea azkeneko orrialdearen bila ibiliko da, amaiera falta delakoan.

Ez zaie errazegi jarri behar. Sinbologia exotiko gutxiago, gerra gehiago (Mundu Gerrak, Irailaren 11-a, Martxoaren 11ª…), aipu literario gehiago (Cortázar, Mirande, Carver, Kafka, Hemingway, Fitzgerald, Joyce, Vallejo…), zantzu autobiografiko gehiago (bost ipuinetan narratzailea idazlea da). Canoren ohizko irakurlea apur bat desengainatuta sentitu daiteke zenbaitetan, behialako magia eta erasateko ahalmena falta zaielako ipuin gehienei (lehen irakurrian bederen); narrazio hauetan gauzak ez baitaude lehen bezain agerian, letra artean gordeak baizik. Irakurleari egokituko zaio, honenbestez, arakatze lan hori (ez zaie errazegi jarri behar) eta ezkutuan lagatakoak kausitzea erdiesten badu (jakina, ez dena beti lortzen) zinez eskertuko du hauek hasi-hasieratik aurrez aurre eduki ez izana.

Ez da harritzekoa izango, beraz, tarteka sobera esanguratsuak iruditzen ez zaizkigun ipuinekin topo egitea. Gaitzerdi. Hor izango ditugu ipuin horiek etorkizunean ere, euren letren arteko horiek aurkitzen jarraitzeko esperoan. “Argentinar lotsatia”, “Elephant Terrible”, “Aulkien Historiako une estelarrak”, “Kare zurizko hormara itzuli” edota “Berlin Monogatari” Canok inoiz argitara eman dituen ipuin onenen artean kokatzen dira ezbairik gabe.