kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Elurretan hotsak / Pablo Sastre / Susa, 2004

Gizateriaren azken egunak Fito Rodriguez / Berria, 2005-03-29

Gizadiaren amaiera baino gehiago gizaldi jakin baten bukaeraren berri eman digu Pablo Sastrek Elurretan hotsak eleberri mintzatuan. Nobela gisa bataiatu arren, batek ez daki zeharkako lotura duten sei kontakizun desberdinen aurrean edo inoiz antzeztuko den testu dramatiko baten aitzinean dagoen, zeren eta, honetan ere, genero literarioen artean egiten den ohiko banaketa hertsiak ez baitu asko balio. Dena den, oraingoz behintzat, azkena den Pablo Sastreren ekarpenera hurbilduko dena ez da damutuko.

Bukatu berri den neguak ekarri digun eguraldi beltzerako propio idatzia dirudien honetan Andoain herria agertzen da, baina ez bere historiaren arabera, edo kokaleku geografikoaren deskripzioen bidez, bertako herritar xehearen hizkeretan eta ingurutik datozen zaratetan oinarriturik baizik.

John Roderigo Dos Passos zenak eraman zituen banguardismoaren teknika hauek, mintzo eta hotsen isla, eleberrigintzara. Manhattan Transfer nobela famatuan (1925) New Yorkeko jende arrunta dugu protagonista. Haien berbak eta inguruan entzuten diren harrabotsak nahiz beren oihartzunak. Dos Passosen eleberrian Roaring Twenties (20ko hamarkada orrotsua) agerrarazten zaigu. Sastreren nobela mintzatuan, berriz, desagertzear dagoen andoaindar belaunaldi baten kronika. Biak ala biak, literatura helduaren adibideak ditugu. Hala teknikaren aukeretan nola idazkeran ere, deskripziorako gaitasun handiaren erakusgarri. Nahiz eta lehenaren ardatza giro urbanoa izan, bigarrenean, bizirik dirauen nekazal giroarekin batera industriatik bizitzen ari den herri ertaina azaltzen da, ruralismotik gertu baina kostunbrismotik at irakurlearengana iritsaraztea lortzen dena. Ene aburuz, Pablo Sastreren eleberri helduena Leuropa dugu, non, gaiaren gaurkotasuna eta garrantzia estilo garatu batekin elkartzen den. Sorpresa izaten da hango pertsonaia batzuk oraingo honetan agertzen direla konturatzen garenean (Xaki kamiozalea Martutenen preso, esate baterako….) baina Elurretan hotsak eta Leuropa ia eleberri bertsuko materialak direla esango nuke nik. Zein da, ordea, estilo horren adierazgarria? Nire ustetan, egunerokoaren berri ematen digula egunkarietako kazetariek erabili ohi duten hizkuntzatik at. Hura, hautu formala izateaz gain, munduari beha egoteko (estiloa, funtsean, norbanakoaren ikusmiran baitatza) modua delako, eta haren berri emateko euskarria.

Kral Krausek, Gerren arteko Vienan, bere Gizateriaren azken egunak izeneko nobela mintzatua idatzi zuenean (1922an) antzerako aukera estilistikoa egin zuen orduko kazetariek literaturan zuten eragina salatzeko eta, era berean, hizkuntzak dituen gaitasunak (ahozko erabilerarenak barne…) berreskuratu ahal izateko.

Pablo Sastrek Amonaren aroa eta Etxekoenak atalak (edo ipuin solteak…) eskaintzen dizkigunean, papereratutako elkarrizketetan, ustez sinpleak, sekulako lan literarioa egiten du, eleberri honetan bakarrik ez dagoena, atzetik datorrena baina, halaber, garapen baten seinalea dena. Egia da, irakurketan, pertsonaiak ahaztu eta galtzen direla, baita haietariko batzuk berragertzen zaizkigula ere, baina bizitza halaxe da, eta bere nobela, bertan ematen digun Andoainen erabili ohi den hizkera bezain benetakoa.

Hotsak eta builak. Hitzak eta esamoldeak. Astrapalak eta zalapartak.

Txaloak merezi ditu Pablo Sastrek horren modaz kanpo dagoen idazkerari ekin nahi izateagatik. Izan ere, literatura gaurkotasunaren gainetik aritu ahal izateko idaztankera besterik ez daukagu. Eleberri honetan irakurleak aurkituko duena, hain zuzen.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak