kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Sukar ustelaren urtea / Edorta Jimenez / Txalaparta, 2004

Zapiak eta hagak Iñigo Roque / Gara, 2005-01-08

Zazpi urte behar izan ditu Edorta Jimenezek agindu zigun trilogiako bigarren alea emateko. Beraz, irakurleak Sukar ustelaren urteari heltzen dionean, ahaztuxeak izango ditu Sebastian Zubiletarekikoak.

Oraingoan ere, Sebastian dugu kontalari, bere laurogei urtetan. Sorterria utzita, itsaso handiak haustera abiatzen da; “Baleen berbaro”ko txanel eta txalupetatik ontzi handiagoetara igarotzen da pertsonaia. Sebastian Animas karrakan ageri zaigu, Felipe II.aren Armada Txit Zorionekoarekin bat egiteko gertu. Liburuan, 1588ko maiatzetik uztailera, espainiar itsas armadan jazotakoak aletzen dira: Lisboan armadako ontziek bete beharreko berrogeialdia, ondorengo itsasote latza, Coruñako egonaldia…

Igarri-igarrian dago idazleak dokumentazio-lan eskerga egin duela. Drake, protestanteak, Inkisizioa… aipatzen dira han-hemen, egoki uztartuta, gehienetan, kontakizuneko hari nagusiarekin.

Sebastian izena mudatuta aurkezten zaigu. Orain Hernando deritzo, Getariako lehengusuaren grazia bere eginda.

Ontzia da gertaleku bakarra liburuko orrialde gehienetan. Laster talde bi eratzen dira: Sebastian-Hernando gogoko dutenak eta hura begitan hartuta dutenak.

Nabaria da Martin Mihurubikoaren eragina liburu osoan. Sebastianek gidaritzat hartzen du, eta maisua esaten dio. Mihurubikoak zirujau eta “belagile” dihardu, mediku-lana debekubaitu, juduen leinutik datorrelako. Sebastianen eta haren arteko harremanak osatzen dute liburuaren ardatza, eta haren inguruan harilkatzen dira bazterreko istorioak. Erlijioa txitean-pitean azaltzen da: Agirrek opari egindako liburu higanota, juduen aurkako herra, Inkisizio Santuaren sarekadak…

Joan Sanz Basurtokoa kapitainaren pertsonaia biribil-biribila da, ongiaren eta gaizkiaren artean, batean edo bestean, hor nonbait beti. Haren hiru semeek ere bete egiten dute liburua: Domingo, santujalea, Joaniko, aitaren ordezko arituko dena, eta Mattin, Sebastianen pilotu-laguna.

Eleberri historikoak izkiriatzean, zer hizkera erabili izaten du lehenbiziko ardura egileak; leba handiko erabakia, inondik ere. Edorta Jimenezek liburuan darabilen hizkera leku-denboratik at dago. Ez da ez ordukoa, ez oraingoa; ez Mendebaldekoa, ez Ekialdekoa. “Baleen berbaroa”n urratutako bideari jarraitu dio. Jakina da literaturan hizkuntza arroztu egiten dela beti. Hala ere, ezin esan daiteke arriskurik gabeko erabakia denik. Hizkera gorabehera, erretorika zahar gurakoak moteldu egiten du irakurketa; hala, liburua luze eta oztopoz betea begitanduko zaie irakurle bati baino gehiagori.

Bestetik, ekintzak eta abenturak ez dira ugari, eta horrek geldotasuna areagotzen du. Kontakizuneko hariak, sarri, oso mengelak suertatzen dira: ezkutuko liburuak, ezin aitortuzko sekretuak, kapitainaren mutil bizargurienganako joera… Eta Sebastianen ahots bakarrak hatsa kentzen dio narrazioari. Irakurleak gehiago jakin nahi luke Martin Mihurubikoak Inkisizioaren esku jasandakoez, Lisboan lehorreratutako marinelen txitxiparrez, Mateoren gogoetez…

Izan ere, Sebastianen ikuspegia batzuetan xaloegia da —inoizka melenga—, kontalaria, ustez, adinean sartuta dagoen arren. Horren erakusgarri dira Martin Mihurubikoarenganako fede eta miresmen itsua, flandestar emakumeen ikustaldi zerutiarra, ezinikusi miragarriak…

Hala ere, ez gaitezen hain zorrotzak izan. Erdarazko eleberri historikoak laket dituenak hemen ere izango du atsegin-lekurik, eta ez gutxi; euskara dotorez idatzita, gainera.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak