kritiken hemeroteka

8.196 kritika

« | »

Mendekuaren graziaz / Karlos Linazasoro / Erein, 2004

Gizakiaren animalia-izaeraz Ibon Egaña / Berria, 2004-09-04

Idazletza gaixotasun kronikoa da. Ez du beraz sendabiderik, eta tratamendu bakarra du, eraginkorra barik errukitsua: idaztea”. Hala irakurtzen genion Karlos Linazasorori Isiltasunaren adabakiak apunte-liburuan bildutako ohar batean. Literatura ia patologia bezala bizi du tolosarrak, utzi ezinezko adikzio bezala, eta horregatik da, ziurrenik, gure idazle oparo eta interesgarrienetako bat. Ipuingintza, nobela, poesia, antzerkia, apunteak, ia genero guztiak ditu landuak (eta ez nolanahi) helduentzat bezala haur eta gazteentzat. Gazteei zuzenduriko Bioleta sailean publikatu du Ereinek Mendekuaren graziaz ipuin-bilduma, iruzkingile honen ustean helduentzako sailean eroso asko (agian erosoago) argitaratu litekeen liburua.

Maitasun poema ederrak, xamurrak idazteko gai zela erakutsi zigun Linazasorok Inoiz izan ez garenotan bilduman, baina badirudi lirismoa, bizitzaren alderdi xamurrena, poesiarako gordetzen duela tolosarrak. Haren prosan nekez aurkituko baitugu maitasunaren gorazarrerik, bizitzaren ikuspegi baikor eta lirikorik. Aitzitik, Karlos Linazasororen ipuingintza gizakion miserien, gaitzen, gorrotoen baitan egindako bilaketa da, gizakiaren alderdirik laiotzenetara egindako sartu-irtena. Izan ere, aitortua du egileak: “Gizakiarengan ez dut fede handiegirik. Eta nire idazkera nire izaeraren ispilu da”. Idazleak gizakiaz duen irudiaren ispilu dira, hala, Ez balego beste mundurik ipuin-bilduma profetikoa edo Itoko dira berriak kontakizun laburra, non emakume-gizonen izaera ankerra, berekoia jartzen den agerian. Halako obretatik berezia da, nolanahi ere, Mendekuaren graziaz eta idazleak berak ohartarazi du ez dela hau haien sail berean kokatu behar. Izan ere, Ez balego beste mundurik edo Ipuin errotikoak bildumetan osagai nagusi ziren absurdoa, umore beltza eta ironia ez dira bilduma berri honen lehengai oinarrizkoenak. Zernahi gisaz, hemen haietan bezala, gizakion miserietan arakatzen darrai Linazasorok. Oraingoan, mendekua hartu du gai nagusi eta horren harian josi ditu liburuko zazpi ipuinak.

Manoel de Oliveira zinegileari irakurri diogu egunotan: “Gizakitik geratzen den gauza bakarra bere izaera da, bere animalia-alderdi intrintsekoa eta horregatik bereganatu du mendekuak halako indarra”. Gizakiaren animalia-izaera horretan arakatzen du Linazasorok, beraz, Mendekuaren graziaz bilduman, mendekua izaera horren ispilu gisa baliatuz. Intriga eta tentsiozko ipuin hauetan guzietan dago mendeku-egarriak eragindako heriotzarik. Alabaina, mendeku-ekintza den hilketa bainoago, idazleak mendekura daramaten bideak arakatu nahi ditu; hots, inor mendekatzera daramaten arrazoiak, burubideak ikertzea, mendeku-ekintza soiletik haratago. Idazleak maiz zabalik, biribildu gabe uzten dituen amaierek salatzen dute liburuaren asmoa ez dela mendekatzailea eta biktima parez pare jarri eta mendekatzailearen maltzurkeria agerian uztea. Hori baino sakonagoa baita Linazasororen asmoa eta lorpena. Idazleak mendekua gizakion izaera ilunari lotuta dagoen ezaugarritzat du eta hori erakusten du ipuinez ipuin, mendekua sarritan irakurleari ulergarri egin arte.

Pistolak, hilketak, gorpu-desagerketak, komisariako galdeketak… genero poliziakoaren intrigaz eta topikoez baliatuz ondu ditu Linazasorok Mendekuaren graziaz honetako zazpi narrazioak; horregatik izan du batzuetan irakurle honek deja vu sentsazioa liburua irakurri ahala (zenbait bukaera prebisible xamarretan, esaterako). Hala ere, aitortu behar zaio idazleari arrisku hori saihesteko egindako ahalegina, narrazio-molde desberdinak erabiliz. Hala, telefono elkarrizketa baten itxuran eman du lehen ipuina, antzerki-gisa egituratu du komisariako galdeketa (Ipuin errotiko haiek gogora ekarriz), atzekoz aurrerako teknika erabili du San Juan bezperan idazterakoan… Eta, batez ere, metafikziorako duen joerarekin beste dimentsio bat eman die idazleak ipuinei. Hots, fikzioaren barruko fikzioa baliatuz (Albert J. Morrison ipuinean), fikzioari buruzko gogoeta batzuetan ironikoa eginez (“Oi!, Graham Green-en nobela bat dirudi!”) urrats bat haratago joatea lortu du Linazasorok, beste behin ere, topikoak erabili arren haiek gaindituz. Fikzioaren indarra eta errealitatearen izaera fikziozkoa beste behin agerian utziz.

Azken kritikak

Maskara baten aitortza
Yukio Mishima

Ibai Atutxa Ordeñana

Emakume gaiztoak
Marilar Aleixandre

Jon Jimenez

Baserria (h)uz(s)ten
Oskar Gaztelu Bilbao

Maddi Galdos Areta

Animalia domestikoak
Esti Martinez

Irati Majuelo

Ni ez naiz hamalau
Karlos Linazasoro

Hasier Rekondo

Ura saltoka
Juan Kruz Igerabide

Jon Martin-Etxebeste

Oso latza izan da
Xabier Mendiguren Elizegi

Mikel Asurmendi

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Jon Jimenez

Azpimarrak
Nerea Balda

Paloma Rodriguez-Miñambres

Su festak
Jon Urzelai Urbieta

Eneko Barberena

Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena

Ibon Egaña

Lurraz beste
Garazi Arrula Ruiz

Mikel Asurmendi

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Jon Jimenez

Cayo Hueso
Oihane Amantegi Uriarte

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

2023(e)ko martxoa

2023(e)ko otsaila

2023(e)ko urtarrila

2022(e)ko abendua

2022(e)ko azaroa

2022(e)ko urria

Hedabideak