kritiken hemeroteka

8.475 kritika

« | »

Bilbo dub kronikak / Paddy Rekalde / Susa, 2004

Bazterreko geografia Oier Guillan / Gara, 2004-08-21

Bilboko geografia ezkututik ibilaldia eskaintzen du Paddy Rekaldek bere azken poesia liburuan. Hiri “unibertsalek” erakusleiho erraldoien antza hartzea modan dirudien honetan, erakusleihotik haratago dendaren atzekaldera sartzen da Rekalde (kristalaren hoztasuna eta manikien bizi-ezaz jabeturik agian).

Ez ditut Rekalderen liburu guztiak irakurri; “Rebel Mayo Colorao” nobela izan zen niretzat bere lanera gerturatzeko lehen urratsa. Ez zen agian egitura eta erritmo aldetik sekula irakurritako nobelarik borobilena, baina eleberri teknikoki “perfekto” askorekin baino askoz gehiago gozatu nuen, bizitza zegoelako bertan.

Antzeko zer edo zer gertatu zait oraingoan ere liburu honekin. Ez da agian sekula irakurri dudan olerki bildumarik intentsoena, baina sentsazio hori lasai asko albo batera uzten duten ezaugarri asko ditu halaber. Autoreak “Frankotiradorea” izeneko testuan aipatzen duenez: poemaren lerro artean ezkutatzen dela frankotiradore bat / odola borborka ipini nahi dizun / frankotiradore bat. Irakurle gisa hori da literaturan sarri faltan bota izan dudana.

Olerki denek ez dute indar bera sentiarazten, osotasunean hartuta lortzen du agian kronika gisa indar gehien. Banaka hartuta testu batzuk, kutsu narratibo handiaren eraginez, agian, deskribapen hutsean gelditzen direla ematen du zenbaitetan, une edo pertsonaia ezberdinen azalpenera mugatuta, lerro artean autorea desagertuta balego bezala. Pertsonaia eta egoera ezberdinen zerrenda osatzen doan heinean, ordea, testu horiek ere liburuaren osotasunean beren lekua aurkitzen dute, hiri bereko kaleak bailiran, elkarren osagarriak.

Mahai gaineko paperaren edo pantailaren aurrean baino, koaderno txikiarekin kalez kale behatzaile dabilen idazlea soma liteke. Bilbon oraino galtzen den irakurle honi leku erreferentzia zehatz askok zenbait testu lausotzen dizkiote, baina aipaturiko “bazterreko” pertsonaien sail hori erraza da errekonozitzen hemen inguruan “metropoli” kutsua duen hiri bakana Bilbokoa izanik ere: jonkiak, prostitutak eta etorkinak, batetik, eta tabernak, alkohola, kea… bestetik. Guggenheimen alboan denak, batzuek ikusi nahi ez izan arren. Bertatik berreskuratzen ditu, halaber, beste Bilbo batzuk ere, pintada eta gaztetxe zaharren Bilbo ez hain urruna, industriek jotako Bilbo urrunagoa. Soberako malenkoniarik gabe, egun denari zeharka erreparatuz guzti horietatik. Esanguratsuak dira oso Gabriel Arestiri zuzendutako lerroak.

Baina hiriaren bazterrera gerturatzea ez da mundu paralelo horiek azaleratzeko elkartasun keinu hutsa. Bazterreko pertsonaien baitara gerturatu, haiekiko parekotasunak aurkitu, eta bazterreko izaera hori neurri handi batean faltsua dela aurkitu lezake irakurleak. Baztertua izan dena norbaitek baztertu duela beti, eta zerbaitengatik. Pertsona haiek Guggenheim hitza ahoskatzen gozatzen duten bankari. aber-zaleen beldurrak islatzen dituztela sarri, beldurrak eta miseriak. Pertsona haiek ere badakitela amesten, edo noizbait jakin zutela, bederen. Eta Bilbo ezberdinetatik egindako kronikan guzti hori azaleratu ez ezik, salatu ere egiten da.

“Frankotiradorea” poemara itzulita, irakurleak ez du xarma aurkituko, ez bolborarik gabeko kartutxo ondo dekoratu rik topatuko. Frankotiradore bat ezkutatzen da lerro hauen artean. Frankotiradore horrek ez zaitu agian lehen tiroan seko utziko, baina bigarren, hirugarren, laugarren ziztadak ekiditen saiatu baino lehen, oharkabean, harrapatu eginen zaitu. Eta ez dizu axolako. Paisaia ezkutuak dituen herri edo hiri bat bizirik baitago haren baitako pertsonen argitzaletan borborka. Beharrezkoa baita hori ere azaleratzea.

Azken kritikak

Zero
Aitor Zuberogoitia

Amaia Alvarez Uria

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Aiora Sampedro

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Mikel Asurmendi

Egurats zabaletako izendaezinak
Rakel Pardo Perez

Jon Jimenez

Antropozenoren nostalgia
Patxi Iturregi

Asier Urkiza

Barrengaizto
Beatrice Salvioni

Nagore Fernandez

Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lautadako mamua
Xabier Montoia

Aiora Sampedro

Berbelitzen hiztegia
Anjel Lertxundi

Mikel Asurmendi

Haize beltza
Amaiur Epher

Jon Jimenez

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Asier Urkiza

Girgileria
Juana Dolores

Nagore Fernandez

Berlin Alerxanderplatz
Alfred Döblin

Aritz Galarraga

Teatro-lanak
Rosvita

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

Hedabideak