kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Blackout / Xabier Montoia / Susa, 2004

Gerraren argiak Asier Sarasola / Gara, 2004-06-05

“Hilen Bizimoldea” trilogiaren bigarren atala dugu Blackout izenburuko Xabier Montoiaren azken eleberria. Etxegoien protagonistak gerran dirau. Aurrekoan, “Hezur gabeko hilak”, Lehen Mundu Gerran Frantziako frontean alemanen aurka borrokan baziharduen ere, oraingo honetan, Bigarren Mundu Gerran nazien alde lerrokatutako ildo editorialeko Parisko kazeta batean langile dugu. Lehen soldadu bazen ere, orain kazetari. Anarkistatzat hartzen du bere burua oraindik hala ere, nahiz eta unean-uneko irabazleen alde jokatu. Pertsonaia zinikoa, bere euskalduntasunaz batere jakin nahi ez duena.

Hortaz, bi liburuok irakurri dituenarentzat, argumentuen eskemak parekotasun anitz azaltzen dituela gerta daiteke. Egoerak izan ere, ez baitira arras desberdinak. Protagonistaren kokapena bi kasutan, Montoiaren zorroztasunari dagokio; Lehen Mundu Gerra lubaki eta lokatzezkoa izan zelarik, bertan ezagutu zuen irakurleak Etxegoien; bigarrena, ordea, propagandarena edo ideologien zabaltze masiboena izanik (barka nazate historialariek), aipatu kazetako lanean ikus ahal izango du. Eta eskema-parekotasunak pertsonaien arteko lotura eta harremanetan ere kausi ditzake irakurleak. Egoera lazgarri horren baitako harreman oro menpekotasun eta mehatxuzkoak dira; geroan, geroa baina, biharko eguna delarik, egunsentiaren iritsi etengabe noiz arteko horretan, norberaren hitz eta jokabideak nola eragin dezakeenaren neurria aurkitzeko ariketa zaila islatuz. Eta heriotz absurdoa gerraren paperean; irtenbidea (bakea?) inoiz ez datorren Godot baten antzekoa, guztia inguratzen, tarteka norbait daramalarik.

Bestalde, ez dugu eleberri historiko bat topatuko, aitzitik, garaiarekiko zenbait erreferentzia ezinbesteko topatuko ditugu, halaber kabaret, jazz, boxeo eta tabako amerikarren kea, zuribeltzezko filmetatik gertu, susma dezake irakurleak, halako batean, Etxegoienek kantoi baten bueltan Parisko Pigalle ingurutan, Rick (Bogart) topa dezakeela edo Lili Marlene entzuten den kafetegi batetan sar daitekeela. Topikoa irudi lezakeen girotze ahalegin hau, ez baita Montoia gehiegikeria estetiko edo formalen zale agertzen, gerraren larruak ezkutatzen duen mamuarentzako jantzia da. Gerraren atzaparrak noraino iristen diren erakusten du, zer berdinak diruditen fronte ezberdinak, alderaketekin jarraituz, nola lubakian, hala erredakzioan. Nola segurtasunaren jainkoa gurtzeko blackout-a erabakitzen den; non leiho eta kale guztietako argiek itzaliak behar duten bonbardaketak zailtzeko, non iluntasuna, metafora legez, zabal dadin loaren babeserako. Nola etsaiek euren itzala ezar dezaketen komunikabideen gainean. Nola ordaintzen den albisteek jasaten duten balio erantsiaren zama. Zergak nork biltzen dituen, badakigu bai. Horrela bada, Etxegoienek ez du inorekin zorrik kitatuko, eta traizio eta bortxazko espiralean, olatura noiz igo eta noiz jaitsi asmatzeko zuhurtziaz baliatzen da bizi-irauteko.

Eta hau guztia, noski dezente gehiago ere, lapurtera eta batuaren arteko hibridazio bategaz, konparazioak berriz, askozaz ere borobilagoa nabarituko du irakurleak. Hala ere, eta hiztegiaren beharrak norbait jo badezake ere, liburuaren lorpen nabarmenetako bat da. Bestela, esaldiak tiroak bezalakoak dira; labur eta zuzenak, esan eta erantzunak, baina badago poesiarako tarterik, Etxegoien iragan poeta, inular edo katu batekin kulunkan, narratzailea ostarteen bila ariko balitz bezala.

Atseginez irakurtzeko nobelan, Etxegoienek, bizkarra emanda, hirugarren atalaren bila doa, Frantziako hegoalderuntz (Euskal Herriko iparralderuntz?) eta auskalo zer kontatuko digun. Ordura arte.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak