« Hemingway-ren ibilaldiak | Mezu galduak »
Blackout / Xabier Montoia / Susa, 2004
Gerraren argiak Asier Sarasola / Gara, 2004-06-05
“Hilen Bizimoldea” trilogiaren bigarren atala dugu Blackout izenburuko Xabier Montoiaren azken eleberria. Etxegoien protagonistak gerran dirau. Aurrekoan, “Hezur gabeko hilak”, Lehen Mundu Gerran Frantziako frontean alemanen aurka borrokan baziharduen ere, oraingo honetan, Bigarren Mundu Gerran nazien alde lerrokatutako ildo editorialeko Parisko kazeta batean langile dugu. Lehen soldadu bazen ere, orain kazetari. Anarkistatzat hartzen du bere burua oraindik hala ere, nahiz eta unean-uneko irabazleen alde jokatu. Pertsonaia zinikoa, bere euskalduntasunaz batere jakin nahi ez duena.
Hortaz, bi liburuok irakurri dituenarentzat, argumentuen eskemak parekotasun anitz azaltzen dituela gerta daiteke. Egoerak izan ere, ez baitira arras desberdinak. Protagonistaren kokapena bi kasutan, Montoiaren zorroztasunari dagokio; Lehen Mundu Gerra lubaki eta lokatzezkoa izan zelarik, bertan ezagutu zuen irakurleak Etxegoien; bigarrena, ordea, propagandarena edo ideologien zabaltze masiboena izanik (barka nazate historialariek), aipatu kazetako lanean ikus ahal izango du. Eta eskema-parekotasunak pertsonaien arteko lotura eta harremanetan ere kausi ditzake irakurleak. Egoera lazgarri horren baitako harreman oro menpekotasun eta mehatxuzkoak dira; geroan, geroa baina, biharko eguna delarik, egunsentiaren iritsi etengabe noiz arteko horretan, norberaren hitz eta jokabideak nola eragin dezakeenaren neurria aurkitzeko ariketa zaila islatuz. Eta heriotz absurdoa gerraren paperean; irtenbidea (bakea?) inoiz ez datorren Godot baten antzekoa, guztia inguratzen, tarteka norbait daramalarik.
Bestalde, ez dugu eleberri historiko bat topatuko, aitzitik, garaiarekiko zenbait erreferentzia ezinbesteko topatuko ditugu, halaber kabaret, jazz, boxeo eta tabako amerikarren kea, zuribeltzezko filmetatik gertu, susma dezake irakurleak, halako batean, Etxegoienek kantoi baten bueltan Parisko Pigalle ingurutan, Rick (Bogart) topa dezakeela edo Lili Marlene entzuten den kafetegi batetan sar daitekeela. Topikoa irudi lezakeen girotze ahalegin hau, ez baita Montoia gehiegikeria estetiko edo formalen zale agertzen, gerraren larruak ezkutatzen duen mamuarentzako jantzia da. Gerraren atzaparrak noraino iristen diren erakusten du, zer berdinak diruditen fronte ezberdinak, alderaketekin jarraituz, nola lubakian, hala erredakzioan. Nola segurtasunaren jainkoa gurtzeko blackout-a erabakitzen den; non leiho eta kale guztietako argiek itzaliak behar duten bonbardaketak zailtzeko, non iluntasuna, metafora legez, zabal dadin loaren babeserako. Nola etsaiek euren itzala ezar dezaketen komunikabideen gainean. Nola ordaintzen den albisteek jasaten duten balio erantsiaren zama. Zergak nork biltzen dituen, badakigu bai. Horrela bada, Etxegoienek ez du inorekin zorrik kitatuko, eta traizio eta bortxazko espiralean, olatura noiz igo eta noiz jaitsi asmatzeko zuhurtziaz baliatzen da bizi-irauteko.
Eta hau guztia, noski dezente gehiago ere, lapurtera eta batuaren arteko hibridazio bategaz, konparazioak berriz, askozaz ere borobilagoa nabarituko du irakurleak. Hala ere, eta hiztegiaren beharrak norbait jo badezake ere, liburuaren lorpen nabarmenetako bat da. Bestela, esaldiak tiroak bezalakoak dira; labur eta zuzenak, esan eta erantzunak, baina badago poesiarako tarterik, Etxegoien iragan poeta, inular edo katu batekin kulunkan, narratzailea ostarteen bila ariko balitz bezala.
Atseginez irakurtzeko nobelan, Etxegoienek, bizkarra emanda, hirugarren atalaren bila doa, Frantziako hegoalderuntz (Euskal Herriko iparralderuntz?) eta auskalo zer kontatuko digun. Ordura arte.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera