« Anekdota-bilduma | Aulki-jokoa »
Suminez / Philip Roth (Nagore Tolosa) / Meetttok, 2009
Bihotza suminez Mikel Ayerbe / Berria, 2009-06-07
Askok eta askok Philip Roth idazle estatubatuarraren obra egungo narratibagintzaren gailurrean kokatzen dute; beste batzuk, ordea, oraintsu hurbildu gara aurrenekoz bere liburu batera. Izan ere, Suminez euskaraz argitaratu den Rothen aurreneko nobela izanagatik, idazlearen ibilbide oparoko 29. liburua ere badela kontuan izan behar dugu. Eta, beraz, liburuaren irakurketa amaitu ostean norbaitek trenera berandu iritsi izanaren sentsazioa izan lezake. Nik behintzat badut, eta zoritxarrez, irakurtzen dudan Rothen aurreneko nobela izanik, amorru apur bat ematen dit Suminez hau Rothen lanen batekin alderatu ezinak, edo idazlearen ibilbidean kokatu ezinak. Baina tira, goiz ala berandu, sarritan trenera iristea ere ez da gutxi eta, ziurrenik, Meettok argitaletxeak eta Nagore Tolosa itzultzaileak lan hau hain duinki itzultzeko ardura hartu izan ez balute, Rothen liburu bakar bat ere irakurri gabe jarraituko genuke askok.
Suminez nobelan Marcus Messner protagonistaren gaztarotik helduaro goiztiarrerako ibilerak kontatzen dira, 1950. urtean Koreako Gerra piztu eta hiriko unibertsitate batean matrikulatzen den unetik aurrera. Familia judu bateko seme bakarra, gaztetxoa denetik aitaren kosher harategian lan egitera behartua egongo da, eta, Marcus otzana bezain eredugarria denez (bikainak ateratzen dituzten horietakoa), hitzez hitz beteko ditu aitaren agindu guztiak. Baina umeek gurasoek nahi baino lehenago uzten diote ume izateari eta Marcus heltzen hasten den neurrian, aitari semea galtzeko izuak gain hartzen dio, bien arteko hartu-emana ezinezko bilakatuz. “Irrikaz nengoen nagusia izateko, nagusi jantzia, heldua eta independentea, eta horrexek izutzen zuen aita”.
Hala ere, aitaren jazarpenak itzal luzea du eta Marcusek hiritik 800 kilometrotara dagoen unibertsitatean izena ematen duenean, arazoak amaitu baino, areagotu egingo zaizkio: gelakideekin aurrena, Olivia maitearekin gero, Caudwell errektorearekin ondoren, anaidiko kideekin jarraian eta azkenik… Azkenik, “modu izugarri eta ulertezin batean norberak egiten dituen hautu hutsal, halabeharrezko eta usu komikoek ondorio lazgarrienak izaten dituztela” esanez amaituko da liburua. Eta tartean, idazleak irakurleari ezuste bat baino gehiago aterako dio mahukapetik, galbiderik gabe kontabidean atzera aurrerako jauziak eginez pertsonaia guztiak tragedia honetan ezin hobeto garatuz (Olivia eta Flusser pertsonaien bilakaera da horren lekuko). Azaleko gertakarien atzean erabateko sakontasun zantzuak erdi agerian utziz.
Izan ere, Suminez formazio nobela edo Bildungsroman deitutako korrontearen barnean koka daiteke: liburuak protagonistaren helduarorako garapenean esanguratsuak diren gertakarien kontakizuna biltzen duen neurrian. Hortik zehar, Thomas Mannen Der Zauberberg (Mendi magikoa) edo James Joyceren A Portrait of the Artist as a Young Man (Artistaren gaztetako potreta) lanekin konparatu duenik ere izan da, urrunegi joatea baderitzot ere.
Estiloari dagokionez, Rothek begi ezin zorrotzagoa erakusten du eszena jakin batzuk girotzerako unean (nire ustez ere, Marcusek Caudwell errektorearekin izandako eztabaida apoteosikoa da horren lekuko adierazgarriena); zenbait bizipenen inguruko deskribapenak izugarriak dira (kosher harategiaren ingurukoak kasu); eta, argumentuaren harian eginiko norabide aldaketetan ere eskarmentudun idazlearen eskua nabari da (Marcus eta Oliviaren gutun trukaketan bat-batean Caudwell errektorearen gutuna tartekatzen denean, adibidez).
Aurrenekoz Rothen liburu bat irakurtzen dugunongan haren lan gehiago irakurtzeko grina pizteko balio du Suminez-ek.
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Maddi Galdos Areta
Mundu zitalaren kontra
Lizar Begoña
Asier Urkiza
Izotz ura
Lide Hernando Muñoz
Nagore Fernandez
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera