« Mikrokritika bat | Berridazketa ariketa »
Suminez / Philip Roth (Nagore Tolosa) / Meetttok, 2008
Estreinakoa? Ion Olano / Gara, 2009-05-22
Hainbaten ustez, azken 25 urteotan AEBetan izan den idazlerik distiratsuena da Philip Roth (Newark, 1933). Indignation izenekoa da, gaur-gaurkoz, Rothen 29 liburuetariko azkena; halaber, euskaraz irakur dezakegun estreinakoa da, baita nik irakurri diodan lehena ere. Hortaz, han-hemenka idazleari buruz entzundakoez aparte, aurreiritzirik gabe (ustez) hurbildu natzaio Suminez eleberriari. Nagore Tolosak itzultzen duen estreinako eleberria da Rothena, eta egia esan, ez da batere erronka makala.
Mutil zintzoa da Marcus, eleberriko protagonista eta narratzailea. Newarkeko familia judu batean jaiotzea egokitu zaio, ikasle aparta da eta aitarekin batera kosher harategian lan eginez makina bat kontu ikasi du: “Egin behar duzuna egiten duzu” leloa, esate baterako. 1951. urtean, hemezortzi urteren jabe, Marcus beldur da ikasketetan huts eginez gero, Koreako frontean amaituko ote duen, hilik. Horrexegatik egiten du egundoko ahalegina unibertsitatean ahalik eta notarik onenak lortzeko, arauak tentuz errespetatzeko, akatsik ez egiteko. Baina etxean, aita gero eta kezkatuago dago semearekin, beldur da hutsik txikiena egin eta galbideratuko ote den: “Nola jakingo diat ez hoala hil haitekeen lekuetara?”. Marcusek ezin duenez aitaren presioa eraman, Ohioko Unibertsitatean jarraituko ditu ikasketak. Suminak, ordea, hazten jarraitzen du han, dela gelakideengatik, dela anaidiengatik, dela Oliviarekiko harremanagatik, dela Caudwell dekanoagatik… horiek ere ezin ditu eraman. Eta besterik ezean, borroka egiten du.
“Izua, dio Bertrand Russellek, krudeltasunaren gurasoa da, eta, horregatik, ez da harritzen krudeltasuna eta erlijioa mendeetan zehar eskuz esku joan izanagatik”. Rothen eleberriko aipua da, Marcusen ahotan jarria. Izua da, hain zuzen ere, Suminez eleberriko pertsonaiak mugiarazten dituena, ekinarazten diena, baita huts eginarazten ere. Izuak gidatzen du aita, izuak bidaltzen du Marcus, izuak lotzen ditu fededunak, izuak sartu ditu AEBak Korean. Liburuaren erdialdean, Caudwell dekanoarekin biltzen da Marcus, ikasturtea hasi denetik bi aldiz aldatu delako gelaz. Dekanoa gupidagabe hasten da galdeketa egiten, Marcusen bizimoduaren xehetasunak atera nahian, eta mutilak gogor egiten dionez, eztabaida ere gogorra izatera iristen da. Pasarte hori iruditzen zait, zalantzarik gabe, ale honetako onenetariko bat. Elkarrizketak ederki daude josiak eta umore finez apainduak, idazleari nabari zaio ikasbide handia duela, baina baita estreinakoz ari denaren jolasteko ilusioa ere. Izan ere, kontakizunaren bilakaera ez da batere aurreikusgarria, jirak eta bueltak etengabeak dira. Batzuetan badirudi Roth inprobisatzen ari dela, eta bestetzuetan, dena duela ondo lotuta. Harrigarria egin zait, esate baterako, liburuaren 58. orrian narratzaileak egiten duen bira bitxia (ez dut esango zein, inor ez zapuzteko), eta orri batzuk etenaldian mantendu ondoren, nola itzultzen den ostera harira.
Estreinakoa izan da, baina ez dirudi hala. Irudipena izan dut ez dela Rothi irakurri diodan lehendabiziko eleberria, ez dela euskaraz irakur daitekeen estreinakoa, ez dela Nagore Tolosak itzultzen duen lehen liburua. Era berean, ahalegin ederra egin du Meettok argitaletxeak Indignation liburua gurera ekartzeko (gaztelaniako edizioarekin batera, ia), eta irudipena daukat ahaleginak merezi izan duela.
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Jon Jimenez
Simulakro bat
Leire Ugadi
Maddi Galdos Areta
Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu
Ibon Egaña
Kontra
Ane Zubeldia Magriñá
Paloma Rodriguez-Miñambres
Patrizioak eta plebeioak
Kepa Altonaga
Mikel Asurmendi
Turismo hutsala
Fito Rodriguez
Asel Luzarraga
Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Pleibak
Miren Amuriza
Mikel Asurmendi
Izena eta izana
Jon Gerediaga
Asier Urkiza
Amok
Stefan Zweig
Nagore Fernandez
Auzo madarikatua
Felix Urabayen
Jon Jimenez
Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell
Amaia Alvarez Uria
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Joxe Aldasoro
Bisita
Mikel Pagadi
Mikel Asurmendi