« Ezkerra eta eskuina, gure izanaren oreka | Sarrionandiaren ipuingintza »
Loroaren teorema / Denis Guedj (Jon Muñoz) / EHU, 2005
Fikzio zientifikoa Mikel Garmendia / Eizie.org, 2006-05-02
Fikzio zientifikoa eta ez zientzia-fikzioa, fikzioa tresna gisa erabilia baita—eleberri bat dugu, beraz— benetako historia, matematikena, kontatzeko. Eleberriaren teknikaz baliatzen da egilea —Jean Gaarder Sofiaren Mundua idazteko bezala—, matematikak urruneko edo arrotz egiten zaizkion irakurleari mundu misteriotsu bezain interesgarri horretara hurbiltzen laguntzeko.
Pierre Ruchek (eleberrian ? r izango denak), laurogeita hamar urtetik gorako liburudenda-jabea bera, bi gutun jasoko ditu aspaldiko lagun batengandik. Gutunekin batera opari bitxi bat: garai guztietako matematika-liburu onenez osatutako liburutegi bat. Ruche jauna Perrete bikotearekin eta hiru semeekin bizi da: Jonathan eta Lea bikiak eta Max, zeinek loro bat salbatzen baitu bi gaizkileren hatzaparretatik eta etxera eramaten. Intriga batean sartuko dira eta intriga hori matematiken historiaren bitartez ebatzi beharko dute.
Liburu honen balio literarioa eztabaidagarria da; ez da, bestela esanda, literaturaz edo eleberri on batez gozatu nahi duen irakurlearentzat aproposena. Badu, aldiz, merezimendu argi bat: garai batean (Grezia klasikoan…) elkar osagarri ziren jakintzaarlo guztiak (matematika, literatura, musika…). Errenazimenduan ere ez zegoen gatazkarik jakintza-arloen artean, guztiz kontrakoa baizik. Oso oraintsukoa dugu, beraz, jakintza-arloen arteko bereizkeria edo dibortzioa: letrak alde batetik, zientziak bestetik. Zentzugabekeria galanta, alajaina! Klasikoek berek erakutsi ziguten zein estuki lotuta dauden, esaterako, musika eta matematikak, musika eta literatura… harreman horien guztien arteko lokarria estetika izanik.
Gero eta gehiago dira, zorionez, bereizkeria zentzugabe hori gainditu nahirik, jakintzaalor horietan barnatuz esperimentatzeari ekin dioten idazleak, jakintza-alorren arteko konbinazio interesgarriak eginez literaturari berez duen izaera zabal eta oro hartzailea emanez. Horietakoa dugu Denis Guedj idazle matematikoa edo matematiko idazlea, zeinek matematiken mundu ezezagun bezain erakargarrirako sarbidea ematen digun Loroaren teorema eleberriaren bidez.
Euskarazko bertsioak primeran kurritzen du euskarak berezko dituen egiturak egun gero eta finkatuago dauzkagun molde, joskera eta lexiko modernoarekin egoki uztartuz. Lan bikaina egin du alde horretatik Jon Muñoz-ek Juan Garziaren laguntza beti estimagarriarekin. Espero izatekoa da horrelako lanen bitartez —eta beti ere irakurleon konplizitatearen eta onespenaren bitartez— euskarazko sintaxia jadanik aski finkatua dugun bezala, lexiko teknikoa ere (“aieru” matematikoak…) gero eta finkatuagoak eta desanbiguatuagoak gelditzen joatea.
Aportazio interesgarria, horrenbestez, gazteentzat —eta ni bezala matematika kontuetan ezjakin samarrak garenontzat— Matematiken historian barneratzeko eta historiako matematikari handienen bizitza —alde humano eta guzti— ezagutzeko. Eta ez hiztegi entziklopediko edo testu-liburu akademiko hotz baten bitartez, euskara txukunera ekarritako eleberri baten bitartez baizik. Luxu bat.
Ulu egiteko bolondres bila
Harkaitz Cano
Mikel Asurmendi
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Irati Majuelo
Transgresioa irakasgai
Bell Hooks
Bestiak Liburutegia
Manttalingo alaba
Mikel Etxaburu
Paloma Rodriguez-Miñambres
Airemortuak
Gorka Salces Alcalde
Asier Urkiza
Haragizko mamuak
Karmele Mitxelena
Nagore Fernandez
Zoriontasunaren defentsan
Epikuro
Aritz Galarraga
Zeru-lurren liburua
Jon Gerediaga
Aitor Francos
Ez naiz ondo akordatzen
Karlos Linazasoro
Sara Cabrera
Gizon barregarriak
Joxean Agirre
Sara Cabrera
Ura ez baita beti gardena
Xabi Lasa
Irati Majuelo
Gaueko azken expressoa
Eneko Aizpurua
Ibon Egaña
Carvalho Euskadin
Jon Alonso
Aiora Sampedro
Gizadiaren oren gorenak
Stefan Zweig
Jon Jimenez