kritiken hemeroteka

8.531 kritika

« | »

Ehortzi ezazue ene bihotza Wounded Kneen / Dee Brown (Joxe Luis Aramendi) / Txalaparta / Ostiela!, 2004

Bihotz ehortzia berpiztu zenekoa Karlos del Olmo / Berria, 2004-04-17

Bizialdia dut Eguzki Dantza // Isiltasuna, diotenez, konplizitatearen ahotsa da. / Baina ez dago isiltzerik. / Isiltasunak oihu dagi. / Isiltasuna mezua da, / ezer ez egitea ekintza den legetxe. / Utziozu zeure izateari dindatzen eta burrunbatzen / berba eta egitandia bakoitzean. / Hortaz, bihur zaitez benetan zaren horixe. / Ez duzu zeure izaera edo / zeure erantzukizuna saihesterik. // Zure ekintza zeu da. / Zeu zara zure emaria. / Zeu bihurtzen zara zure mezu. // Zeu zara mezua. // Zaldi Zororen Espirituaren izenean, / Leonard Peltier.

1976.etik Leonard Peltier FBIko lagun bi hil izanagatik preso da: bizialdi osoko bi zigor bete behar ditu Texaseko segurtasun goreneko presondegi batean. Oglaga tribuko indiar horren aurkako frogarriak oso ahulak omen dira, antza, indiar eskubideen defentsariaren aurkako konspirazio bat izan da tartean, Nazioarteko Amnistiak berak kontzientzi presotzat jotzen du, baina Estatu Batuetan mota horretako presorik ez omen dagoenez gero, agintarientzat preso arrunta da.

Berbera jaio aurretik ere idazten hasita zegoen Peltierren historia, zehazki, 1890. urtean: estatubatuar soldaduek zio eta abisu barik ehunka gizon, emakume eta ume Hego Dakotako Wounded Knee (Belaun Zauritua) aldean hil zituzten urtean. Delitua: siouxtarrak izatea.

Triskantzaren gomutak egun ere estatubatuarrei bihotza erretzen die Sthepen Benet-en Ehortzi Ezazue Ene Bihotza Wounded Kneen poemari eta Dee Brownen 1970.eko eleberri izenkideari esker. Bigarrenaren euskarazko bertsio eskerga eta preziotsu honek genozidiorik lotsagarrienak ia desagerrarazitako herri sail baten albiste ematen du, poesia, eleberria eta historiako eskuliburua bateratuta. Joxe Luis Aramendi, Ostiela! eta Txalaparta bitartekari direla. Liburu mardula, baina, hargatik, hasi eta buka leitu beharrekoa. Berba guztiak gutxi dira gizaki bakarraren asasinatua deitoratzeko. Are gutxiago milaka lagun hiltzen dituztenean.

Genozidioa ez ezik, Peltierren drama ere ulertzeko giltza zaigu liburua. Indiarrek estatubatuar armadako kide modura hiru gerratan Munduko II.ean, Korean, Vietnamen beste herritarren maila berean parte hartu arren, ez zuten, ordainez, eskubide politiko gehiago lortu. Zuriek indiarren eta beren ondasunen tutore izaten zirauten. Esaterako, Peltierren tribuaren lurretan iparramerikarren ikatz eta uranio meatokirik garrantzitsuenak daude.

1960. urtetik aurrera natiboen eskubideen aldeko mugimendua indarra hartzen hasi zen. 1973. urtean hainbat tributako ordezkariak Wounded Kneen hirurogeita hamaika egunean protesta ekitaldian elkartu zirenean, Peltier hantxe izan zen. Komunikabideei esker, hildakorik ez zen gertatu, poliziek inguraturik egon arren. Handik bi urtera, FBIk azpia guztiz janda zion Amerikar Indiarren Erakundeari, buruzagi guztiak fitxaturik eta kontrolpean zeuden.

Peltierren patua 1975. urtean itzulerarik gabeko bidetik abiarazi zuten. Estatu Batuetako gizalderik txiroena omen zen Pine Ridge komunitateko jaietan, polizia federalek kanpalekua inguratu eta, bat-batean, tiroka ekin zioten. Bi agente eta indiar erakundeko gazte bat hil ziren. Peltier eta beste lau buruzagi agenteak hil izanagatik atxilotu zituzten. Inor ez zuten atxilotu Joseph Stuntz ekintzailea akabatuagatik. 1977.ean zuriek osaturiko epaimahaiak errudun jo zuen Leonard Peltier. Gerora frogarri batzuek funtsik ez zutela egiaztatu arren, juezek ez dute bestelako auzirik egin. 1973. eta 1976. urteen artean argitu gabeko asasinatu, suizidio eta istripu susmagarrietan 342 indiar buruzagi zendu ziren.

Gaur, Peltierrek idazkiak eta pinturak sortzen ditu etengabe bere ziegatik. Berberak dioenez, Wounded Kneen jazotakoaren ondorioa, txikizio hura sortu zuen politikaren emaitza besterik ez da bere egoera.

Artean, hainbat herri txikik antzeko egoerak jasan behar izaten dituzte, potentzia hegemonikoen mailan ez daudelako. Estatubatuar askorentzat indiar on bakarra hilik datzana da. Munduan ere uste zabaldua da etsairik onena hilda datzana dela, lupean gorrotoa baino ontzen ez den arren. Bihotz ehortziak, halere, gertu daude, egun berriaren argia noiz helduko zain.

Azken kritikak

Turismo hutsala
Fito Rodriguez

Asel Luzarraga

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Pleibak
Miren Amuriza

Mikel Asurmendi

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

Hedabideak