« Jazarritakoen musika | Karikaturak eta beste »
Lorategi beldurgarriak / Michel Quint (Josu Zabaleta) / Erein, 2003
Umorea eta duintasuna Mikel Garmendia / Gara, 2004-02-14
Nork bere burua ezagutzen omen du ondoen eta norberak du, beraz, ahalmenik handiena intimitatearen baitan gordeak izaten ditugun sentimenduen berri emateko. Horra genero biografikoaren zentzua. Sentimendu horiek, gainera, gerraren izugarrikeriek eraginak badira, are gordinago ageriko zaizkigu zauriak. Eta halaxe mintzo zaigu Michel Quint haurra bere aitarengandik higuina sentitzetik egundoko maitasuna eta mira sentitzera pasatzen den eleberri honetan. Ez da, alabaina, bizitza oso bat kontatuko, erresistentzia garaian izandako gertakari bat baizik. Baina gertakari horixe izango da abiapuntu gerrak markatutako bizitza oso baten gainean gogoeta egiteko.
Haurra bera izango dugu historiaren kontalaria, harik eta osabak, aitak eta biek, II. Mundu Gerran Frantziako erresistentziako kide izan baitziren, alemanengandik jasotako izua eta izu horren aurrean mantendu zuten jarreraren berri ematen dion arte. Tarte horretan osabak beteko du kontalari eginkizuna. Orduantxe jabetuko da Michel Quint haurra aitaren zaletasunaren, pailazoz jantzi eta jendeari barre eragitekoaren arrazoiaz.
Defentsarako arma indartsua baita umorea, egoera gogorrenetan ere. Kontalari bikainak biak ala biak. Xehetasun guztiak dira garrantzitsuak eta modu trinko eta tarteka ironiaz betetako batez ematen digute kontalari biek haien berri. Ez da, ordea, idazketa telegrafiko bihurtzen, ez horixe. Haatik, ondo, tentu handiz ehundutako paragrafo luzetan emana dago orrialde kopurutan laburra den eleberri hau.
Trebezia berberaz ehunduta eman dizkigu Josu Zabaletak paragrafo horiexek euskaraz. Iduri du Zabaleta paragrafo bakoitza, esaldi bakoitza desegin eta parafrasien bidez hurbilketak eginez iritsi dela azken bertsio landu honetara. Bertsio landua, zinez, oso ondo jotzen duena, musika-jole on batek (itzultzaileak) bikain interpretaturiko musika konposatzaile on baten (Michel Quint) lana (“Lorategi beldurgarriak”) bezalaxe. Ez da, ez, hartu eta besterik gabe egindako itzulpena. Askotan esanagatik egia biribila dena frogatzen digu bertsio honek: itzulpen ona jatorrizkotik behar bezain urrun eta ahal bezain hurbil mugitzen den huraxe da. Eta merezi zuen, noski, honelako kontakizun zirraragarri eta benetakoak honelako itzulpena.
Bere laburrean, bilakaera oso bat antzeman daiteke kontakizun honetako haur kontalariarengan. Gordin eta kupidarik gabe kritikatu du aita hasieran eta samur eta miresmenez maitatuko amaieran. Gorrotoak ez du lekurik, ezta osabaren kontaketan ere. Umoreak betetzen du haren lekua, umoreak eta duintasunak.
Duintasuna, gerraren absurdotasuna, ulertu ezina, mina, maitasuna… horiek denek eta gehiagok dute lekua kontakizun honetan, baina, batez ere, galdera batek du lekua, pailazo zuri batek Maurice Papon-en auzian Bordeleko Justizia jauregian sartzen utzi ez zioten pailazo zuri hark egindako galderak: “Egiarik ez bada, nola izan, bada, itxaropenik?”.
Oroimena erreibindikatzen du Michel Quintck, ez errebantxarako, asko sufritu zuten pertsona maitatuei omen egiteko baizik: “Auzipetuaren izena? Ozta-ozta gogoratzen naiz oihartzun izugarri batez, mespretxuzko zaplada batez bezala, eta hori bera ere ahaztu nahi dut biharko, oroimenean berak bizitzatik deportatu zituenak baizik ez gordetzeko”.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Aitor Francos
Urrats galduen hotsa
Luis Garde
Jose Luis Padron
Simulakro bat
Leire Ugadi
Ibon Egaña
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
Mikel Asurmendi