kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Lorategi beldurgarriak / Michel Quint (Josu Zabaleta) / Erein, 2003

Umorea eta duintasuna Mikel Garmendia / Gara, 2004-02-14

Nork bere burua ezagutzen omen du ondoen eta norberak du, beraz, ahalmenik handiena intimitatearen baitan gordeak izaten ditugun sentimenduen berri emateko. Horra genero biografikoaren zentzua. Sentimendu horiek, gainera, gerraren izugarrikeriek eraginak badira, are gordinago ageriko zaizkigu zauriak. Eta halaxe mintzo zaigu Michel Quint haurra bere aitarengandik higuina sentitzetik egundoko maitasuna eta mira sentitzera pasatzen den eleberri honetan. Ez da, alabaina, bizitza oso bat kontatuko, erresistentzia garaian izandako gertakari bat baizik. Baina gertakari horixe izango da abiapuntu gerrak markatutako bizitza oso baten gainean gogoeta egiteko.

Haurra bera izango dugu historiaren kontalaria, harik eta osabak, aitak eta biek, II. Mundu Gerran Frantziako erresistentziako kide izan baitziren, alemanengandik jasotako izua eta izu horren aurrean mantendu zuten jarreraren berri ematen dion arte. Tarte horretan osabak beteko du kontalari eginkizuna. Orduantxe jabetuko da Michel Quint haurra aitaren zaletasunaren, pailazoz jantzi eta jendeari barre eragitekoaren arrazoiaz.

Defentsarako arma indartsua baita umorea, egoera gogorrenetan ere. Kontalari bikainak biak ala biak. Xehetasun guztiak dira garrantzitsuak eta modu trinko eta tarteka ironiaz betetako batez ematen digute kontalari biek haien berri. Ez da, ordea, idazketa telegrafiko bihurtzen, ez horixe. Haatik, ondo, tentu handiz ehundutako paragrafo luzetan emana dago orrialde kopurutan laburra den eleberri hau.

Trebezia berberaz ehunduta eman dizkigu Josu Zabaletak paragrafo horiexek euskaraz. Iduri du Zabaleta paragrafo bakoitza, esaldi bakoitza desegin eta parafrasien bidez hurbilketak eginez iritsi dela azken bertsio landu honetara. Bertsio landua, zinez, oso ondo jotzen duena, musika-jole on batek (itzultzaileak) bikain interpretaturiko musika konposatzaile on baten (Michel Quint) lana (“Lorategi beldurgarriak”) bezalaxe. Ez da, ez, hartu eta besterik gabe egindako itzulpena. Askotan esanagatik egia biribila dena frogatzen digu bertsio honek: itzulpen ona jatorrizkotik behar bezain urrun eta ahal bezain hurbil mugitzen den huraxe da. Eta merezi zuen, noski, honelako kontakizun zirraragarri eta benetakoak honelako itzulpena.

Bere laburrean, bilakaera oso bat antzeman daiteke kontakizun honetako haur kontalariarengan. Gordin eta kupidarik gabe kritikatu du aita hasieran eta samur eta miresmenez maitatuko amaieran. Gorrotoak ez du lekurik, ezta osabaren kontaketan ere. Umoreak betetzen du haren lekua, umoreak eta duintasunak.

Duintasuna, gerraren absurdotasuna, ulertu ezina, mina, maitasuna… horiek denek eta gehiagok dute lekua kontakizun honetan, baina, batez ere, galdera batek du lekua, pailazo zuri batek Maurice Papon-en auzian Bordeleko Justizia jauregian sartzen utzi ez zioten pailazo zuri hark egindako galderak: “Egiarik ez bada, nola izan, bada, itxaropenik?”.

Oroimena erreibindikatzen du Michel Quintck, ez errebantxarako, asko sufritu zuten pertsona maitatuei omen egiteko baizik: “Auzipetuaren izena? Ozta-ozta gogoratzen naiz oihartzun izugarri batez, mespretxuzko zaplada batez bezala, eta hori bera ere ahaztu nahi dut biharko, oroimenean berak bizitzatik deportatu zituenak baizik ez gordetzeko”.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak