susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Hirian zehar | Ipar Euskal Herria ezagutzen al duzu? »

Ahots bilduma / Gonzalo Etxague / Alberdania, 2003

Eroaren arrazoiaz Ibon Egaña / Berria, 2003-12-20

A: Estepan eskizofrenikoa da. Bere familiarekin bizi zen baserrian, harik eta burua erabat galdu eta bere ama aitzurrez hiltzea erabaki zuen arte. Ospitale psikiatrikoan ingresatu behar izan zuten ondoren eta elektroshock bidezko terapia ezarri. Haurtzaroan izandako trauma batek iratzarri eta indartu zion bere eritasuna. Buru barruan ahotsak entzuten dituela dio, eskizofreniaren ondorioz. Hala diote medikuek.

B: Estepan oso pozik bizi zen baserrian, familiarekin. Egun batez, ama hil behar izan zuen aitzurrez zahartzaroak ekartzen zion sufrimendua gehiago jasan ez zezan. Hala agindu zioten lagun zituen ahotsek. Amari mesede hura egin ziola eta Etxe Zurira eraman zuten, oporretan, bere ekintza mesedegarria eskertzeko asmoz. Hala dio Estepanek.

A eta B. Eroaren ikuspegia eta medikuaren egia, normaltasuna eta anormaltasuna, zentzua eta zentzugabea bildu ditu Gonzalo Etxaguek Ahots bilduma narrazioan. Eromena gai eta oinarri hartuta, errealitate horren gaineko bi ikuspegien talka eta kontrastea azaltzen ditu nobela labur honek. A izendatu dugun ikuspegia, zentzudunarena, da nagusi eta jaun eguneroko bizitzan nahiz fikzioak eromena erretratatzen duenean, baina B ikuspegia hartu nahi izan du Etxaguek bere lanean. Estepani lehen pertsonan hitz egiten utzi dio, narratzailearen papera eman, bere egia azal dezan.Norberari dagokion zeregina da inguratzen duten gertakariak, ekintzak, objektuak harremanetan jartzea eta bera protagonista duen narrazioa osatzea. Hain justu, norberak ezartzen dituen kausa-ondorio erlazioen arabera itxuratzen da errealitatea deritzan narrazioa. Gertakariak eta kanpo mundua berbera izan arren, bi errealitate dira A eta B: Estepanena eta medikuena. Eta nork bereak ditu logika eta arrazoibideak. A-k B-k bezala. B-k A-k bezala. Chestertonek idatzi zuenez, “eroa, arrazoia ezik beste guztia galdu duena da” eta hain zuzen, eroak bereak dituen arrazoibideak biltzen ditu Etxagueren lanak. Eroaren narrazioa, eroaren errealitatea, besteena bezala, lege eta muga berezkoek arautzen dute. Eroak bere errealitatea zedarrituko duten arau moral eta etikoak garatzen ditu eta hauen araberako jarrera hartzen. Hala, Estepanen kode moralak ahalbidetuko du inor hiltzea, sufrikarioa etetekotan. Bi moral horien arteko talkak islatzen ditu, beraz, Etxaguek Ahots bilduma-n. Agerian utziz nola norberak garatzen duen bere kodea eta horren arabera jokatzen. Eta talka horiek tragikoak eta dramatikoak diren arren (heriotzak, hilketak, elektro-shockak), umorea baliatu du Etxaguek A eta B ikuskeren arteko leizeaz jarduteko. Umore heldu eta fina, arma gisa erabiliz Estepanen ekintza itxuraz justifikaezinak eroaren ahots eta moraletik arrazoituz irakurlearengan sortzen den harridura, ustekabea. Anitz dira, bada, bere txikian liburuak zabaltzen dituen irakurketa-aukerak. Bere txikian diogu, laurogei orri inguruko narrazioa baita Ahots bilduma, Etxagueren lehen argitalpena. Zail da halako lan laburraz idazlearen unibertso literariora sakon iristea, baina susmoak ditugu liburu txiki honek narratzaile handia ezkutatzen duela atzean. Euskal literaturako izen handi zenbait etorri zaizkigu gogora Etxagueren narrazioa irakurri ahala. Izan ere, argitaraturiko lehen lana izanik, luma harrigarri zaildua erakusten du madrildarrak; narrazioaren teknikak eta baliabideak ondo ezagutu eta ustiatzen dakien idazlearen luma. Ez baita erraza idazlearentzat eroaren ikuspuntua hartu eta bere baitan logika eta zentzua izango duen mundu koherentea sortzea; guztia airezko gaztelu huts bihurtu gabe testuari gorputza eta sinesgarritasuna ematea. Narrazioaren zirrikitu guztiak zaindu eta kontrolpean izatea eskatzen du horrek eta airoso atera da Etxague atakatik. Beharrezkoa zuen, halaber, Estepan narratzaileari egokituko zitzaion hizkera, ahotsa lortzea eta horretan ere estimagarria da Etxagueren trebetasuna. Esamolde berriak, espresio bide berriak bilatzeko ahalegina sumatzen da testuan zehar, klixeak eta esaldi erabiliegiak gainditzeko nahia eta horrek, jakina, ausardiaz gain hizkuntzaren gaineko ezagutza sakona ere eskatzen eta erakusten du. Euskal narratiba ereduen ekarriak ez ezik ahozko literatura eta hizkuntzarenak ere bere egin ditu Etxaguek, hala iruditu zaigu, haratago, berezko hizkuntza definitze aldera abiatzeko. Hurbiletik zaindu beharrekoak, zalantzarik gabe, Etxagueren hurrengo urratsak.