kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Gizon barregarriak / Joxean Agirre / Elkar, 2024

Sinesgarritasunaren matrioxkak Hasier Rekondo / Deia, 2024-09-21

Enrique Vila-Matas idazleak berriki adierazi du nobelak ez duela komunikabideek inposatu sinesgarritasunaren menpe bizi behar, iraun nahi baldin badu. Joxean Agirreren (Azpeitia, 1949) nobela berri honetan hanka-gora jarriko da sinesgarritasunaren auzia (zenbait egoera eta pertsonaia oso sinesgarri diren arren) umorez, ironiaz eta parodiaz betetako matrioxka narratibo ezberdinak neurriz ehunduz. Edozein konturekin edo konturen gainean egin daiteke barre edo irribarre? Joxean Agirre baiezkoan dago: heriotzarekin, sexuarekin, torturarekin, borroka armatuarekin, zahartzaroaren ezintasun fisiko eta mentalekin. Alta bada, nortzuek ez dute inoiz barrerik egiten? Biktimaren rolean (hitzaren zentzurik zabalenean) bertan goxo bizi direnak.

Hasiera batean, nobelaren gai nagusiak arras xelebre gerta daitezke: zahartzaroaren ateak, eta zeruarenak, ukitzear dituzten zenbait etakide ohien (ETA PM-ean jardundakoak, sinesgarritasuna ez baita guztiz alboratu behar) eta ertzain ohi batzuen arteko apustu baten karira, gaztaroko ekintzak birbizitzera ausartuko den etakide horietako batek harreman platoniko eta literarioa hasiko du Maria Mendizabal ikasle eta idazlearekin. Antropologiako ikasle Mariak Mendizabal hori uniformedunen usainen gaineko tesia bat idazteaz gain sexu-harreman anitzen gaineko ikerketa bat egiten ari da. Ez da ahuntzaren gauerdiko eztula!

Hari ezberdinetan harilkatu istorio ezberdinak, batzuk oso bestelakoak izanagatik, osotasun erakargarri bat eraikiko dute nobelak aurrera egin ahala. Agirreren prosa neurtu, arin eta erakargarriari esker, kapitulu laburretan egituratu hariok nobela arina izan litekeena literatura artefaktu sendo eta erakargarri bihurtzen baitute. Arestian esan bezala, macguffin ugari tarteko, Agirrek ez du batere arazorik izango sinesgarritasunaren loturetatik askatzeko, zenbait pasarte gogoangarri uztartuz. Esaterako, mitologiak kontatu Erromako sorrerari buruzko Sabinarren bahiketa antzeztuko baitute etakide ohiek Zaharren Egoitza batean, barregurak gain egingo dio nire moduko irakurleari kapitulu horretan. Baten batek Ernst Lubitsch-en ahaztu ezinezko filmak gogoratuko ditu.

Ildo narratibo nagusien artean digresiotzat jo daitekeen arren, gehien hunkitu nauen istorioa hasiera batean bigarren plano batean agertu protagonistaren emaztearen kontakizuna izan da. Kosta ahala kosta gazte mantentzeko gurariak bultzatuta, jazz musikari batekin, edo haren musikarekin hobeto esateko, maitasun eskuraezinaren atzetik borroka antzu batean murgilduta, minberatasunaren eta emakume ahaldunaren arteko potreta ezin lortuagoa erdiesten baitu Agirrek. Desiraren eta errealitatearen arteko talka nobela guztian zehar barreiatzen baita, pertsonaia ia guztiak denboraren kontra ari baitira etengabe.

Ezin daiteke aipatu gabe utzi, halaber, protagonistak komandoaren garaietan jasan torturen gaineko ildoa. Jolas literarioak nagusitu dira atalotan, torturapeko etakideak guardia zibilen baten eta euskal neska baserritar baten arteko harremanaren gaineko”gezurrezko” nobela idiliko bat irakurri beharko baitie torturen ondoren zaintzen duen guardia zibil gazte talde bati, itzultzailea agertu eta gezurraz ohartu baino lehen, Xerezaderen gauak eta euskal militanteen istorio lazgarriak bat eginez. Hark idatzi “benetako” nobela lar arriskutsua baita atezu mingarri hartan: guardia zibilen kontra atentatu “barregarriak edo” burutzen dituen ume talde baten gainekoa. Nork aipatu du sinesgarritasuna?

Gustavo Martin Garzo idazlearen aburuz, bizitzak berak bakarrik ezin du artea sortu, ezinbesteko osagaia baita irudimena artea sortzeko. Nobela honetan irudimenak bete-betean egiten du bat bizitzarekin, umorea eta ironia ezinbestekoak baititugu, ez gaitezen gu geu ere biktima bihurtu.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak