kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Zakur zaunkak / Iñaki Irazu / Susa, 2023

Urretxindorraren berri Hasier Rekondo / Deia, 2024-03-02

Jorge Luis Borgesek antologiako poeta txiki bati eskaini poeman zera idatzi zuen: “…zutaz, lagun ilun hori, / arrats batean urretxindorra entzun zenuela dakigu bakarrik”. Joseba Sarrionandiak berak ohartarazi zigun txikitasunaren handitasunaz eta handikeriaren txikitasunaz gure herriaz hitz egitean.

Iñaki Irazuren (Asteasu, 1954) bigarren poesia liburu honek handitu egiten du memoria historikoaz eta pertsonalaz dugun ikuspegia, testiguaren ikuspuntua fokuratuz eta narrazioaren aldeko apustu nabarmena eginez. Irazuk kontatzeko duen grinak kasik kazetaritza kritikoaren esparruan kokatzen baititu zenbait poema. Urretxindorra entzunez gain, kosta ahala kosta horren berri eman nahi duen poeta horietakoa baita Irazu. Memoria du poemak ehuntzeko argamasa.

Zakur zaunkak liburuari titulua ematen dion poeman, esaterako, zinemaren teknikak erabiltzen ditu liburu honek jasotzen dituen gai nagusietako baten berri emateko: iragan mendeko azken hamarkadetan Euskal Herrian jazo Gatazkaren gaineko ikuspegi pertsonala ematea, poetak kamera hurbilduko du, zentzugabekeriarekin tupust egiteko. “…hantxe lurrean / haien aurrean / hil urrean / zegoen gizonari / eskuburdinak / zizkioten jarri, / barruak eskatzen / zien osagarri…”.

Honen moduko poemok badute gesta-kantek zuten xedearekiko nolabaiteko antzekotasun tematikorik. Alta bada, Irazu ez da epikotasun errazean eroriko, egoera-soziopolitikoaren eraginez jazo bidegabekerien aurrean argazki oso pertsonalak aterako baititu. Esaterako, klaseen arteko talkez ari denean, Neguriko nagusiak kale-gorrian laga txoferraren gainbehera ekonomikoa eta pertsonala kontatuko du Eguneroko saria poeman, alta, kapitalismoaren azpikeriez aritzeaz gain patuaren nondik norakoaz ere ari da.

Gauza guztien gainetik testigu bilakatzeko grina horrek badu ordaindu beharreko preziorik. Zenbait poemetan errealitatetik jaiotzen diren gertakari guztiek ez baitute hegaldi poetikoa eratzeko nahiko indarrik, esaterako, Yo no perdono edo Hatz erakuslea poemetakoak. Esango nuke zenbait poematan kontatutakoek ipuin izateko sustraia dutela, baina gaien apetazko aukeraketaren ondorioz galdu egiten dutela poesiaren moldean eman nahi direnean, eta batzuk arras aurreikusteko modukoak dira. Kontatzeko sua ezin zaio ukatu poetari baina batzuetan su horrek erre egiten du zenbait istoriok ez baitute berez poesia bilakatzeko gaitasunik, anekdota pertsonaletik poemara jauzi egin beharra baitago.

Irazuk, halere, bere onena ematen du memoriaren foku horrek Historia nagusiaren zentzugabekeria gordinenekin bat egiten asmatzen duenean, batez ere haren familiaren pasadizo oso berezkoen berri ematean: Gerra Zibilaren eta haren ondorioen itzal lazgarrietan bete-betean agertzen baita ahots poetiko fina. Duda izpirik gabe, Hanka bat lurrean liburuko lehen poeman indar narratiboak eta poetikoak gorena jotzen dute. Poema horrek bakarrik handi egiten baitu liburu osoa, Demetrio, Baldosak, eta Isilik lotu da azken koda intimista ezin hobeto onduekin batera. “…mendian barrena / bidez gabiltzala, / guri heltzeko / ahalik gabe / aditzen dugun / zakur zaharraren / zaunka urruna”. Zaunka urrun hori antologiako poeta hark entzun zuen urretxindorraren modukoa baita.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak