« Hemendik ez oso urrun | Literatura ez da farmakopea »

Suak erreko ez balu / Eneko Barberena / Txalaparta, 2023

Gutarrak Danel Lauzirika Erkiaga / Prest, 2023-12

Bat hartu eta utzi, erreferente soziopolitiko eta kultural zaharrunoz lepo (ondo dago V. Asanbladakoak irakurtzea, baina…). Hurrengo liburua hartu eta are okerrago, euskal prentsako kazetari orotxiolari baten desbenturak irakurri beharrez. Lehen ez bezala, aspaldion uxatu egiten naute abiapuntu gutarregiek.

Hirugarrenean, baina, ttak: argumentu aldetik gutarrismoan erortzeko osagai denak dituen nobela batek egin dit argi iluntasunean. Iratiko oihanean sute baten ondorioz hildako hiru mendizaleren kasua ikertzeko artzain artean ibili behar duenarena ez zitzaidan erakargarri, baina hasierak berak uxatu du aurreiritzi oro. Eneko Barberenaren Suak erreko ez balu nobela beltzaz ari naiz.

Protagonistaren izaera berezi eta gogorraren bidez egin dio ihes idazleak paisaiaren bukolikotasunari, Aezkoa idilikoa kontu erreal zatarretara eramanez. Ainhoa Sanz peritu protagonistak gutarra izateko elementu guztiak ditu: euskaltzalea-feminista-ezkertiarra. Baina horri honakoak gehitu dizkio idazleak: Arrasateko punkismoa, broma gutxiko izaera, berrogeiak betetakoon zinismoa eta alkoholismo latza. Koktel aparta.

Begirada punkarrak lagunduta, brutalak dira parrokiano batzuen erretratuak eta eszenak, hala nola Luzaideko kontrabandista-mafioso zaharren bunkerrekoa zein festa-girokoak. Gai zaharren ikuspegi freskoa ere badu nobelak: urteetan euskal gatazkaz arduratutako guardia zibilen okupazio berriak, mugalari lanbidearen eraldaketak, paradisu naturalen ustiapena eta horrekin lotutako bizi eta lan-baldintzak zein turismo ereduak.. betiere umore finez zipriztindua, Barberenak ederto zaindu baitu umorerako tartea. Nobela beltz ona.