kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Antilletan galdurik / Kepa Larrea / Pamiela, 2023

Legenda beltza Jon Jimenez / Gara, 2024-01-28

Egun, 1898an bezala, Espainiari geratzen zaizkion guztiz asimilatu gabeko lurraldeek eskapu egiteko burua altxatzen dutenean —Katalunia—, historia loriatsu guziari hasten zaizkio hautsak kentzen ezker-eskuin —hor ez da alderik Espainiaren arima bera salbatu behar bada—. Gainbeheran den inperialista orok barnean gordetzen duen gizon arranditsu kolpatu eta minez beterikoa barne disidentzien aurka zein bertze gune inperialen aurka oldartzen da orduan. Espainiaren kasuan, bereziki anglo-saxoien, frantsesen eta arabiarren aurka.

XVI. mendera jo behar dugu gaur egungo Espainia eta bere traumak ulertzeko. Ameriketako konkista da min horiek gerora jaregingo dituena. Psikologikoki, menekoek etorkizun hobe baten itxaropena gal ez dezaten edo, arrazoi ekonomiko-politikoengatik, neokolonialismoa justifikatze aldera, konkistaren irakurketa errebisionista bat abiatu dute zenbait historialarik, kolonizazioa bera leunduz edo ukatuz. Euskal Herritik ikuspegi horren aurkako alea erein nahi izan du Kepa Larreak (Basauri, 1956) “Antilletan galdurik” (Pamiela) liburuan. Ez dago, ordea, polemika nahiz idatzirik; irakur erraztasunaren eta errelatoaren mesedetan utzi du kanpoan saiakerazkoagoa den alde hori, irakurleria zabalago batentzat atsegin eta erakargarriagoa eginez.

Arpilaketa horretan bada euskaldunik ere eta horien inguruan ehunduta dago kontakizun guzia. Bertatik bertara ezagutuko ditugu inperioaren alde eta kontra aritutakoak. Bertzerik ezean bizirik irautea helburu zuten piratak, Itsaslapurren Ermandade berdinzalean parte hartu zuen Mixel Etxegorria bukanero lapurtarra kasu. Edo goi klaseen pribilegioak irabaztera zihoazenak, hala nola Pedro de Urtsua, El Doradoren kondaira faltsuarekin liluratu zutena eta erregeari eta Aita Santuari leiala, edo Lope de Agirre “traidorea”, “mingaina bezain zorrotza zuena ezpata” eta, Simon Bolivar askatzailearen erranetan, Ameriketako independentzia deklaratu zuen lehena. Edo genero pribilegioez gozatzeko gizonez jantzi behar izan zuen Katalina Erauso “lekaime alfereza”. Baita beranduagoko independentzia gudetan heroi izendatu zutena ere, Larreak ederki ezagutzen duen Xabier Mina nafarra kasu.

“Salbuespenik gabe garaileek idazten dute historia beti, bereziki garaituek hizkuntza idatzirik ez badute”. Hiztegi oparo eta iaioki hautatuarekin, zeinak epikotasuna areagotzen duen pasarte ugaritan, Larreak pertsona zanpatuen bizitzak, borrokak eta heriotzak ekarri ditu erdigunera, kontatuz nola ezpatak eta gurutzeak, Koroa gaztelauak eta Erromako Elizak, bien batasunak, ustiatu eta triskantzatu zuten kontinentea. Eta hor tartean ibili ziren gure arbasoak ere.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak