« Ekaitz tropikalak | Hemendik ez oso urrun »
Bi aldiz iraun / Oihane Zuberoa Garmendia Glaria / Balea Zuria, 2023
Piku-poemak Ibon Egaña / Deia, 2023-11-25
“Gogoan dut” batekin hasten da Oihane Zuberoa Garmendiaren bigarren poema liburua, eta bertso-lerroa bada bere laburrean liburuaren ildo nagusi baten aurrerapen. Tematikoa izan gabe ere, memoriak eta haren inguruko hausnarketa poetikoak aldenik alde zeharkatzen dute, izan ere, erronkariarraren liburu berria. Filosofiak eta literaturak elkarrekin topo egiten duten guneak maite ditu Garmendiak, eta horrek egiten du, besteak beste, bere begirada eta estetika berezko. Liburuko poemek berekin dakarte pentsamendua eta hausnarketa, eta aforismora ere hurbiltzen dira tarteka: “hiztegian geroz eta hitz gehiago. / Beteago ote mundua?” galdetzen digu halako batean. Baina liburu honen berezitasuna eta interesa akaso pentsamendua eta sentsualtasuna, zentzumenak eta ideiak, gorputza eta gogoeta elkarrizketan jartzeko idazleak egiten digun proposamenean datza. Mazedonia batekin hausnartzen baita heriotzaz eta denboraren joanaz, gaztain zaporearen bidez haurtzaroaren gomutaz edo azal zimurtuaren ukimenarekin zahartzaroaz.
Poema sorta soila baino pentsatutako egitura bati jarraiki osatutako liburua dirudi Garmendiarenak, edo azken emaitzak itxura hori du, bederen. Lau ataletan banatuta, memoriari ertz diferentetatik heltzen diote atalek, obra oso eta koherente bat osatu arte. Fruitu banarekin izendatu ditu idazleak lau parteak, eta zeinek bere ikuspegia eta diskurtsoa garatzen du gai nagusi horretaz, fuituek piztutako zentzumenak lagun. Irasagarren testura, forma, usain eta zaporeak ditu bidaide poetak Cydonia oblonga lehen atalean, non joandako aitonaren gomutak tarte zabala hartzen duen. Lehen poemaren itxierak liburuan zehar maiz aurkituko dugun memoriaren eta zentzumenen arteko elkarrizketa jartzen digu aurrez aurre: “ahosabaiarekin gogoratzen da hobekien”. Poemaz poema agertzen den irasagarrak maila sinbolikoa hartzen du hala, Antzinatetik bezala aitonaren afalostetik elikatzen den mitologia bat, sinbolo izan arren ez diona uzten ukigarri, usaingarri eta dastagarri izateari.
Memoriaren galerari heltzen dio bigarren atalak, Punica granatum izenekoak, eta ahoan edo eztarrian pausatu diren hitzen bidez egiten da gogoeta hizkuntzaren eta oroimenaren arteko harremanaz. Memoriarekin batera hitzak eta izenak ments dituen andrearen biografia-zertzeladek jartzen dute hausnarketarako bidea poemotan, zurbildu diren ezpainek, laztutako mingainek. Berez txikitasunera, beharrezkoa soilik esatera jotzen duten Garmendiaren poemek areago ustiatzen dute atal honetan isiltasunaren eta esatearen arteko tentsioa, formalki ere hutsunearen eta betetasunaren arteko dialektika esploratuz: “Bizitzea / mundua / hitzez / ebakitzea / da. // Baina / hitzik / ez / denean, / bizitzak / gu / gaitu / ebakitzen.” Identitatearen inguruko hausnarketa eskaintzen digu hirugarren atalak, Prunus avium titulupean, eta ironia pindarrei, umoreari edo jolasari tartea zabaltzen die poetak, baita poesiaren beraren inguruko hausnarketari ere. Azken atal laburrak, gutxien ase nauenak, aforismo kutsuko hiztegi jolasti partikular bat jasotzen du, errima, hoskidetasun eta hitz-jokoez baliatuz hausnartzen duena memoriaz, ahanzturaz edo zahartzaroaz.
Denboraren joanaz, zahartzeaz eta heriotzaz ari zaigu poeta maiz, baina tonu elegiakorik gabe, nostalgia eta malenkoniatik alden, bizitza eta bitalismoa aldarrikatzen dituen jarrera batetik, Afroditaren aholkuak lagun. Gozamenaren eta disfrutatzearen alde egiten du poetak, eta nik neuk gozatu egin dut Bi aldiz iraun irakurtzen, itzuli egin naiz behin baino gehiagotan poemak utzitako aho-gozoa berriro dastatzera.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez