kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Bi aldiz iraun / Oihane Zuberoa Garmendia Glaria / Balea Zuria, 2023

Piku-poemak Ibon Egaña / Deia, 2023-11-25

“Gogoan dut” batekin hasten da Oihane Zuberoa Garmendiaren bigarren poema liburua, eta bertso-lerroa bada bere laburrean liburuaren ildo nagusi baten aurrerapen. Tematikoa izan gabe ere, memoriak eta haren inguruko hausnarketa poetikoak aldenik alde zeharkatzen dute, izan ere, erronkariarraren liburu berria. Filosofiak eta literaturak elkarrekin topo egiten duten guneak maite ditu Garmendiak, eta horrek egiten du, besteak beste, bere begirada eta estetika berezko. Liburuko poemek berekin dakarte pentsamendua eta hausnarketa, eta aforismora ere hurbiltzen dira tarteka: “hiztegian geroz eta hitz gehiago. / Beteago ote mundua?” galdetzen digu halako batean. Baina liburu honen berezitasuna eta interesa akaso pentsamendua eta sentsualtasuna, zentzumenak eta ideiak, gorputza eta gogoeta elkarrizketan jartzeko idazleak egiten digun proposamenean datza. Mazedonia batekin hausnartzen baita heriotzaz eta denboraren joanaz, gaztain zaporearen bidez haurtzaroaren gomutaz edo azal zimurtuaren ukimenarekin zahartzaroaz.

Poema sorta soila baino pentsatutako egitura bati jarraiki osatutako liburua dirudi Garmendiarenak, edo azken emaitzak itxura hori du, bederen. Lau ataletan banatuta, memoriari ertz diferentetatik heltzen diote atalek, obra oso eta koherente bat osatu arte. Fruitu banarekin izendatu ditu idazleak lau parteak, eta zeinek bere ikuspegia eta diskurtsoa garatzen du gai nagusi horretaz, fuituek piztutako zentzumenak lagun. Irasagarren testura, forma, usain eta zaporeak ditu bidaide poetak Cydonia oblonga lehen atalean, non joandako aitonaren gomutak tarte zabala hartzen duen. Lehen poemaren itxierak liburuan zehar maiz aurkituko dugun memoriaren eta zentzumenen arteko elkarrizketa jartzen digu aurrez aurre: “ahosabaiarekin gogoratzen da hobekien”. Poemaz poema agertzen den irasagarrak maila sinbolikoa hartzen du hala, Antzinatetik bezala aitonaren afalostetik elikatzen den mitologia bat, sinbolo izan arren ez diona uzten ukigarri, usaingarri eta dastagarri izateari.

Memoriaren galerari heltzen dio bigarren atalak, Punica granatum izenekoak, eta ahoan edo eztarrian pausatu diren hitzen bidez egiten da gogoeta hizkuntzaren eta oroimenaren arteko harremanaz. Memoriarekin batera hitzak eta izenak ments dituen andrearen biografia-zertzeladek jartzen dute hausnarketarako bidea poemotan, zurbildu diren ezpainek, laztutako mingainek. Berez txikitasunera, beharrezkoa soilik esatera jotzen duten Garmendiaren poemek areago ustiatzen dute atal honetan isiltasunaren eta esatearen arteko tentsioa, formalki ere hutsunearen eta betetasunaren arteko dialektika esploratuz: “Bizitzea / mundua / hitzez / ebakitzea / da. // Baina / hitzik / ez / denean, / bizitzak / gu / gaitu / ebakitzen.” Identitatearen inguruko hausnarketa eskaintzen digu hirugarren atalak, Prunus avium titulupean, eta ironia pindarrei, umoreari edo jolasari tartea zabaltzen die poetak, baita poesiaren beraren inguruko hausnarketari ere. Azken atal laburrak, gutxien ase nauenak, aforismo kutsuko hiztegi jolasti partikular bat jasotzen du, errima, hoskidetasun eta hitz-jokoez baliatuz hausnartzen duena memoriaz, ahanzturaz edo zahartzaroaz.

Denboraren joanaz, zahartzeaz eta heriotzaz ari zaigu poeta maiz, baina tonu elegiakorik gabe, nostalgia eta malenkoniatik alden, bizitza eta bitalismoa aldarrikatzen dituen jarrera batetik, Afroditaren aholkuak lagun. Gozamenaren eta disfrutatzearen alde egiten du poetak, eta nik neuk gozatu egin dut Bi aldiz iraun irakurtzen, itzuli egin naiz behin baino gehiagotan poemak utzitako aho-gozoa berriro dastatzera.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak