« Irakurtzearen garrantziaz | Hotzaren edertasuna »
Puskak / Irene Pujadas (Amaia Apalauza) / Igela, 2022
Durduza eta karkaila Asier Urkiza / Berria, 2023-03-05
Zoritxarrez, ez da oso ohikoa egile garaikide baten estreinako liburua euskarara ekartzea jatorrizko hizkuntzan argitaratu eta gutxira. Hain zuzen, 2021ean kaleratu zen Irene Pujadasen Els desperfectes narrazio bilduma, eta 2022. urte hondarrean iritsi zaigu euskarazko bertsioa, Igela argitaletxearen eskutik eta Amaia Apalauzaren itzulpenean. Zorionekoa euskal irakurlea, noizbehinka bakarrik bada ere, beste literatur sistemetako autore berriak erdal zubirik gabe gozatu ahal izateagatik.
Literaturaz aritzean adjektiboak dakarren arriskuaz jakitun —Uxue Apaolazak gibelsolasean ez bezala, nik ezin izan diot iskin egin hura erabiltzeari—, esan dezadan liburu bitxia dela Puskak. Hitzostearen egileak dioen legez, bitxitasun konpartitua da, ordea. Badu Pujadasek inguruari begiratzeko modu berezi bat, ipuingintzaren tradizioan bereziki mamitsua suertatu dena. Lehenik, ipuin gehienek errealitatearekiko halako estrainamendua transmititzen dute. Elementu durdazagarriak daude han eta hemen, narrazioetako giroa arrarotu eta autoreari zernahi egiteko bidea ematen diotenak. Osagai fantastikoekin lortzen den perturbazio geruza horrek ahalbidetzen du umorearen eta absurdoaren aktibatzea. Badirudi sarritan pertsonaiek eurek badakitela antzerki ziztrin baten parte baino ez direla, autorearen jolas literarioen txotxongilo huts, nola Gizon txiki berdeak ipuineko protagonistak beren nagusiekiko, nola ipuin bereko bikotea patuaren soldatapekoek jarritako amarruekiko. Are, idazlea bere burua parodiatzera iristen da Atzerabegirakoa izeneko ipuinean, alegiazko obra bat iruzkinduz eta idazle garaikidearen figuraz galderak eginez.
Narrazioetako hasierek erakarri naute gehien, Apaolazaren hitzekin bat eginez, guztiz aurresanezinak baitira. Irakurleari helduleku gehiegi ematen ez dizkioten horietako da Pujadas, narrazio laburrez ari garelarik bereziki eskertzekoa dena. Heriotzak toki nabarmena du liburuan, baina esango nuke autorea gehiago ari dela gizakiok existentziaren aurrean dauzkagun ezin eta beldurrez, bizitzaren ostekoaz baino. Geure kondizioari begira jartzen gaituzten egunerokoaren zulo horietara zuzentzen du begirada, heriotza horien artean nabarietako bat izanik. Zuloaz bestaldeko gizakiez arduratzen da gehien, dena dela. Narrazioei dagokienez, egonezin giroaren atzean dagoena iradoki baino egiten ez dutenak iruditu zaizkit indartsuenak. Etxe bakoitzak…, Purga edo Gaizkijaioa bezalakoek durduza zehaztugabe bat dakarte, ez dagoena erabat pertsonaiei lotua —Gaizkijaioa presentzia moduko bat litzateke, pertsonaia baino—. Narrazioen efektua handiagotzen du horrek. Halaber, pertsonaien harreman lauso eta estrainioetan ardaztutakoak ere iruditu zaizkit iradokitzaileak (Gogoan dut Fanny, Intimitatea, Azken agurra Poupolosi). Horrelako bildumetan ohi den gisan, ordea, badira kamuts gertatu zaizkidanak, batik bat alegoria agerikoegiak entseatzen dituztenak. Zapalagoak antzeman ditut. Edonola ere, horiengatik ere merezi du Puskak irakurtzeak, tradizio baten emaria baitakar, berritua.
Ele eta hitz. Ahoz eta idatziz
Jose Angel Irigaray
Asier Urkiza
Idazketa labana bat da
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Bisita
Mikel Pagadi
Jon Jimenez
Hamlet
William Shakespeare
Aritz Galarraga
Hau ez da gerra bat
Mikel Ayllon
Hasier Rekondo
Feminismo zuriaren aurka
Rafia Zakaria
Jon Martin-Etxebeste
Dimisioa
Juan Luis Zabala
Mikel Asurmendi
Hetero
Uxue Alberdi
Irati Majuelo
Barrengaizto
Beatrice Salvioni
Amaia Alvarez Uria
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Patxi Larrion
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Jon Jimenez
Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza
Nagore Fernandez
Zoo
Goiatz Labandibar
Asier Urkiza
Hetero
Uxue Alberdi
Joxe Aldasoro