« Irakurtzearen garrantziaz | Hotzaren edertasuna »
Puskak / Irene Pujadas (Amaia Apalauza) / Igela, 2022
Durduza eta karkaila Asier Urkiza / Berria, 2023-03-05
Zoritxarrez, ez da oso ohikoa egile garaikide baten estreinako liburua euskarara ekartzea jatorrizko hizkuntzan argitaratu eta gutxira. Hain zuzen, 2021ean kaleratu zen Irene Pujadasen Els desperfectes narrazio bilduma, eta 2022. urte hondarrean iritsi zaigu euskarazko bertsioa, Igela argitaletxearen eskutik eta Amaia Apalauzaren itzulpenean. Zorionekoa euskal irakurlea, noizbehinka bakarrik bada ere, beste literatur sistemetako autore berriak erdal zubirik gabe gozatu ahal izateagatik.
Literaturaz aritzean adjektiboak dakarren arriskuaz jakitun —Uxue Apaolazak gibelsolasean ez bezala, nik ezin izan diot iskin egin hura erabiltzeari—, esan dezadan liburu bitxia dela Puskak. Hitzostearen egileak dioen legez, bitxitasun konpartitua da, ordea. Badu Pujadasek inguruari begiratzeko modu berezi bat, ipuingintzaren tradizioan bereziki mamitsua suertatu dena. Lehenik, ipuin gehienek errealitatearekiko halako estrainamendua transmititzen dute. Elementu durdazagarriak daude han eta hemen, narrazioetako giroa arrarotu eta autoreari zernahi egiteko bidea ematen diotenak. Osagai fantastikoekin lortzen den perturbazio geruza horrek ahalbidetzen du umorearen eta absurdoaren aktibatzea. Badirudi sarritan pertsonaiek eurek badakitela antzerki ziztrin baten parte baino ez direla, autorearen jolas literarioen txotxongilo huts, nola Gizon txiki berdeak ipuineko protagonistak beren nagusiekiko, nola ipuin bereko bikotea patuaren soldatapekoek jarritako amarruekiko. Are, idazlea bere burua parodiatzera iristen da Atzerabegirakoa izeneko ipuinean, alegiazko obra bat iruzkinduz eta idazle garaikidearen figuraz galderak eginez.
Narrazioetako hasierek erakarri naute gehien, Apaolazaren hitzekin bat eginez, guztiz aurresanezinak baitira. Irakurleari helduleku gehiegi ematen ez dizkioten horietako da Pujadas, narrazio laburrez ari garelarik bereziki eskertzekoa dena. Heriotzak toki nabarmena du liburuan, baina esango nuke autorea gehiago ari dela gizakiok existentziaren aurrean dauzkagun ezin eta beldurrez, bizitzaren ostekoaz baino. Geure kondizioari begira jartzen gaituzten egunerokoaren zulo horietara zuzentzen du begirada, heriotza horien artean nabarietako bat izanik. Zuloaz bestaldeko gizakiez arduratzen da gehien, dena dela. Narrazioei dagokienez, egonezin giroaren atzean dagoena iradoki baino egiten ez dutenak iruditu zaizkit indartsuenak. Etxe bakoitzak…, Purga edo Gaizkijaioa bezalakoek durduza zehaztugabe bat dakarte, ez dagoena erabat pertsonaiei lotua —Gaizkijaioa presentzia moduko bat litzateke, pertsonaia baino—. Narrazioen efektua handiagotzen du horrek. Halaber, pertsonaien harreman lauso eta estrainioetan ardaztutakoak ere iruditu zaizkit iradokitzaileak (Gogoan dut Fanny, Intimitatea, Azken agurra Poupolosi). Horrelako bildumetan ohi den gisan, ordea, badira kamuts gertatu zaizkidanak, batik bat alegoria agerikoegiak entseatzen dituztenak. Zapalagoak antzeman ditut. Edonola ere, horiengatik ere merezi du Puskak irakurtzeak, tradizio baten emaria baitakar, berritua.
Axularren gerizapean
Kepa Altonaga
Asier Urkiza
Emakume bat
Annie Ernaux
Nagore Fernandez
Atsoa
Victor Catala
Joxe Aldasoro
Arrain hezur bat eztarrian
Olatz Mitxelena
Jon Martin-Etxebeste
Lur gainean, itzal azpian
Leire Milikua Larramendi
Irati Majuelo
Gu gabe ere
Itziar Ugarte Irizar
Mikel Asurmendi
Alaska
Castillo Suarez
Jon Martin-Etxebeste
Alaska
Castillo Suarez
Maddi Galdos Areta
Puskak
Irene Pujadas
Asier Urkiza
Norberak maite duena
Miren Billelabeitia
Nagore Fernandez
Beirazko kanpaia
Sylvia Plath
Hasier Rekondo
Poesia bizitzeko eta sentitzeko modua da
Karmele Igartua
Jose Luis Padron
Pozaren erdia
Harkaitz Cano
Aitor Francos
Zeozer gaizki doa
Beatriz Chivite
Irati Majuelo