« Erabili eta botatzeko bizitzak | Norbanakoaren eta jendartearen bilakatze etsigarria »
Berriz zentauro / Katixa Agirre / Elkar, 2022
Teknologiaz harago zer Irati Majuelo / Berria, 2022-11-20
Hologramak, sexukide birtualak, Oftal betaurrekoak… etorkizun hurbil batean. Hori da Katixa Agirrek argitaratu berri duen eleberrian osatu duen unibertsoa. Zer den birtuala eta zer errealitatea zaila da bereizten fikzio espekulatibo honetan, eta lausotasun horretan oinarritzen da, hain justuki, liburu honen gako nagusietako bat.
Izenburutik beretik adierazten da errealitateen arteko gurutzaketaren ideia, eta istorioan zehar errepikatzen da errealitatearen mugak auzitan jartzearena. Ez dira horiek soilik, ordea, eleberrian elkarren artean nahasten diren elementuak: iragana eta etorkizuna, generoari buruzko hausnarketak, amatasunari eta aitatasunari buruzko usteak, errefuxiatuak, hezkuntza, turismoa; elkar txirikordatu eta fusionatzen dira. Mundu hibridoa da, beraz, Berriz zentauro-n agertzen dena, hori testuaren forman bertan islatu ez arren, eleberriaren generoari heltzen baitio zuzenean, hibridazioetan sartu gabe.
Nahiko argi geratzen da hasieratik: istorioa guk ezagutzen dugun munduan kokaturik dago, gure garaitik ez oso urrun, gaur egungo erreferentzia ugarik bere horretan irauten baitute. Hau da, eleberrian heldu diren pertsonaiak gaur egunean ume lirateke, gutxi gorabehera. Hori da Paula protagonistaren kasua, zeinak lan egiten duen errealitate birtualeko enpresarentzat bidaiatzen duen Parisera, Mary Wollstonecrafti buruzko informazioa biltzera. Etorkizun hurbil horretan teknologiak berebiziko garrantzia du, eguneroko edozein ekintza haren bidez gauzatzeko aukera izaterainokoa. Hala ere, errealitate birtuala tartean jarri arren, gizakiaren oinarrizko pultsioek antzerakoak izaten jarraitzen dute: sexua, jakin-mina, ugalketa, hezkuntza.
Hori dela eta, teknologiaren garapenaz gain, gutxi dira Agirrek planteatzen duen gizartean aldatzen diren auziak, eta, alde horretatik, ausardia puntu bat du faltan eleberriak. Zientzia fikzioaren posibilitateetan arakatzeko, mundu berriak irudikatzeko aukera baliatu ez balu bezala. Adibide bat jartzearren, genero zurrunen arteko transgresioa agertzen bada ere (emakumezko ugarik gizonezko abatarrak darabiltzate errealitate birtualean), oso modu binaristan planteatzen da auzia, feminitate eta maskulinitate klasikoak gorpuztuz. Hala ez denean, etorkizun modura planteatzen diren gazteei dagokienez, guztiak dira androgino, generoa belaunaldi batetik bestera abolitu balitz bezala; gatazkan edo lokatzetan sartu gabe.
Esan bezala, Mary Wollstonecraft da eleberriko gako nagusietako bat, Paularen doppelgänger gisara funtzionatzen duena. Laneko aitzakiaz gain, tarteka agertzen zaion bidelagun intimoa da, kontraesanak eta bizi-hautuak auzitan jarri eta protagonista estutzen duena. Biak gurutzatzen dituzte feminismoaren eta generoaren inguruko hausnarketek (Paulari bere abatar maskulinoaren erabilera problematizatuaraziz), 1789ko iraultzaren nondik norakoek (Paula Max Doxekin elkartu eta anti-unibertsitatearekiko dituen jarrerak berrikusiz), amatasunaren dilemek, maitasun-harremanek dituzten gorabeherek… Alabaina, hori guztia etorkizunera jauzi egin gabe konta zitekeelako sentsazioa geratzen da, oro har, nahiz eta eleberriaren proposamena bera originala izan.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez