kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Berriz zentauro / Katixa Agirre / Elkar, 2022

Teknologiaz harago zer Irati Majuelo / Berria, 2022-11-20

Hologramak, sexukide birtualak, Oftal betaurrekoak… etorkizun hurbil batean. Hori da Katixa Agirrek argitaratu berri duen eleberrian osatu duen unibertsoa. Zer den birtuala eta zer errealitatea zaila da bereizten fikzio espekulatibo honetan, eta lausotasun horretan oinarritzen da, hain justuki, liburu honen gako nagusietako bat.

Izenburutik beretik adierazten da errealitateen arteko gurutzaketaren ideia, eta istorioan zehar errepikatzen da errealitatearen mugak auzitan jartzearena. Ez dira horiek soilik, ordea, eleberrian elkarren artean nahasten diren elementuak: iragana eta etorkizuna, generoari buruzko hausnarketak, amatasunari eta aitatasunari buruzko usteak, errefuxiatuak, hezkuntza, turismoa; elkar txirikordatu eta fusionatzen dira. Mundu hibridoa da, beraz, Berriz zentauro-n agertzen dena, hori testuaren forman bertan islatu ez arren, eleberriaren generoari heltzen baitio zuzenean, hibridazioetan sartu gabe.

Nahiko argi geratzen da hasieratik: istorioa guk ezagutzen dugun munduan kokaturik dago, gure garaitik ez oso urrun, gaur egungo erreferentzia ugarik bere horretan irauten baitute. Hau da, eleberrian heldu diren pertsonaiak gaur egunean ume lirateke, gutxi gorabehera. Hori da Paula protagonistaren kasua, zeinak lan egiten duen errealitate birtualeko enpresarentzat bidaiatzen duen Parisera, Mary Wollstonecrafti buruzko informazioa biltzera. Etorkizun hurbil horretan teknologiak berebiziko garrantzia du, eguneroko edozein ekintza haren bidez gauzatzeko aukera izaterainokoa. Hala ere, errealitate birtuala tartean jarri arren, gizakiaren oinarrizko pultsioek antzerakoak izaten jarraitzen dute: sexua, jakin-mina, ugalketa, hezkuntza.

Hori dela eta, teknologiaren garapenaz gain, gutxi dira Agirrek planteatzen duen gizartean aldatzen diren auziak, eta, alde horretatik, ausardia puntu bat du faltan eleberriak. Zientzia fikzioaren posibilitateetan arakatzeko, mundu berriak irudikatzeko aukera baliatu ez balu bezala. Adibide bat jartzearren, genero zurrunen arteko transgresioa agertzen bada ere (emakumezko ugarik gizonezko abatarrak darabiltzate errealitate birtualean), oso modu binaristan planteatzen da auzia, feminitate eta maskulinitate klasikoak gorpuztuz. Hala ez denean, etorkizun modura planteatzen diren gazteei dagokienez, guztiak dira androgino, generoa belaunaldi batetik bestera abolitu balitz bezala; gatazkan edo lokatzetan sartu gabe.

Esan bezala, Mary Wollstonecraft da eleberriko gako nagusietako bat, Paularen doppelgänger gisara funtzionatzen duena. Laneko aitzakiaz gain, tarteka agertzen zaion bidelagun intimoa da, kontraesanak eta bizi-hautuak auzitan jarri eta protagonista estutzen duena. Biak gurutzatzen dituzte feminismoaren eta generoaren inguruko hausnarketek (Paulari bere abatar maskulinoaren erabilera problematizatuaraziz), 1789ko iraultzaren nondik norakoek (Paula Max Doxekin elkartu eta anti-unibertsitatearekiko dituen jarrerak berrikusiz), amatasunaren dilemek, maitasun-harremanek dituzten gorabeherek… Alabaina, hori guztia etorkizunera jauzi egin gabe konta zitekeelako sentsazioa geratzen da, oro har, nahiz eta eleberriaren proposamena bera originala izan.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak