kritiken hemeroteka

8.549 kritika

« | »

Krakovia / Goizalde Landabaso / Erein, 2021

Haluzinazioaren ondorena Irati Majuelo / Berria, 2022-01-16

Leku ezezagun bat, zuriz jantzitako jendea, drogak, galderak eta galderak. Ezinegona eta noraeza, beste planeta bat ote da? Barneko hotsak bakardadea arindu nahian. Horrela hasten da Goizalde Landabasoren lehendabiziko eleberri motza, Krakovia.

Ordea, ez da unibertso paralelorik, ez eta konspirazio makurrik ere, gaixoaldi baten bizipenak dira liburuan kontatzen direnak, irudimen handiz metamorfoseatuak, hori bai. Absurdo kafkiarraren ildotik egin du kontakizuna Landabasok, hasiera batean ez dago argi protagonista non dagoen, zergatik eraman duten hara, zer ari den gertatzen bere inguruan. Eta angustia, lehen pertsonan adierazitako angustia kafkiarra luzatzen da eleberri osoan zehar, istorioa gidatuaz. Horren adierazle handiena da eleberrian ongi bereizten den denboraren pertzepzioa: gaixoarena, geldoa eta pisutsua; langileena, errutina azkarra; eta kanpoko munduarena, iragankorra eta etereoa.

Baina, finean, ospitaleratze baten kronika da Krakovia, eritasuna izendatu eta tratatzeko itxaronaldiak markatzen duen gaixo baten bizipena. Lehen pertsona singularrean agertzen da pertsonaia nagusia, haren pentsamendu eta elkarrizketen bidez daki irakurleak egoeraren berri. Alabaina, aipatzekoa da imajinazio handiko protagonista dela: ezizenak jartzen dizkie ospitalean daudenei, esajeratua da eta hiperbolerako joera etengabea du, baina, bereziki, umore beltza erabiltzen du defentsa mekanismo modura. Ironia iluna da bere bazka. Horrek kontakizunaren estiloa zipriztintzen du eta erritmoa markatzen: indarrez jaulkitzen den ibai baten jarioan doa, ekaitz-osteko korronte gainezkatsu eta desordenatua da.

Izan ere, idazketa automatikoaren kutsuaz, kontzientzian pentsatu ahala edo elkarrizketetan mintzatu gisara idazteko saiakera egiten du Landabasok, baina ezin esan horretan asmatu duenik. Bereziki lehendabiziko atalean, non haluzinazioak, ametsak eta errealitatea tartekatzen diren, bortitza gertatzen da irakurketa, ez protagonistaren noeraeza trasladatzen diolako irakurleari (hori lortzen du), baizik eta oihu, kantu zein sukar-ametsen idazkera estiloak ez baitio mesederik egiten testuaren osotasunari, beren naturaltasunean artifizial. Esan daiteke naturaltasuna dela baliabide zailenetarikoa literaturara ekartzen, pintzel fin-finez egin beharreko aurre-lanketa handikoa, eta idazleak saiakera ausarta egin badu ere, ez du erdietsi.

Egia da, aurrera egin ahala eta protagonistaren hasierako shock-a irakurlearengan ere digeritu ostean, argitzen eta gorpuzten doala eleberria. Hari-mutur gehiago agertzen dira eta ospitaleko erizain, mediku eta gainerako gaixoek kolorea eta bizitasuna ematen diote kontakizunari, nahiz eta euren pertsonaiek ez duten garapenik. Zenbaitetan errepikakor suerta daitezke bai protagonistaren pentsamenduak eta kexuak, bai idazleak erabilitako hainbat baliabide (“txiste txarrak”, hitz joko agerikoak). Oro har, irakurketa arina eta umoretsua bilatzen duen lana da Landabasorena.

Azken kritikak

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Haragizko erreformak
Mari Luz Esteban

Mikel Asurmendi

Eusqueraren Berri onac
Agustin Kardaberaz

Gorka Bereziartua Mitxelena

Juana
Jon Artano Izeta

Mikel Asurmendi

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak