kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Gezurra berdaderoa / Bertol Arrieta / Elkar, 2021

‘Clowning’ Nagore Fernandez / Berria, 2021-10-31

Umorea izan ohi da komedia bat ezaugarritzen duen zera nagusia. Umore beltza, umore inteligentea, erraza eta sinplea, ironikoa. Forma asko ditu umoreak; helburua bakarra: barrea eragitea, dibertitzea. Hori da Bertol Arrietaren lehen nobelak, Gezurra berdaderoa-k lortzen duena. Ahozko hizkeratik eta erregistrotik oso hurbileko hitz moldez dihardu lehen pertsonako narratzaileak, anglizismoz jositako eta ehundutako hizkuntza oso gaurkotuan, errealitate eta ingurumaria are garaikideago batean. “Nice to meet you“, “what the fucking fuck“, “delete, delete eta delete!“. Mintzaira gordin eta bizi hori da, nire ustez, obraren lorpen handiena, horrekin eraikitzen baita tonu eta hari komikoa eleberrian; bestela esan, batik bat, idazleak egindako aukera linguistikoa da artefaktu komikoa, gatza eta ozpina. Ostera, ekintzek, zenbaitetan, kontrakoa eragin didate: narratzailea/protagonista bere baitan murgiltzen eta babesten da, eta horrek hizkerarekin lortzen den erritmoa pausatzen du, gehiegi aukeran.

Pertsonaia arketipikoak ere ohikoak dira komedietan: etengabe tronpatzen direnak eta aldrebesak. Horretan ere ez du hutsik egiten idazleak. Koldo Arroitajauregi dugu protagonista, 44 urteko pizza banatzailea, pitxafria lagunentzat. Nobela bat idaztea da bere helburu eta amets nagusia (idazlearen alter egoa omen?), baina horretarako ahaleginek bere harremana eta lana agortzen dituzte, hain non, goian zerua eta behean lurra dituela, bere bizitza berrasmatzen duen. Bidean zehar askotan behaztopatuko da protagonista, baina, ez da gehiegitan eroriko: irakurleak pertsonaia irrigarri batekin egingo du topo, neurrikoa, parodiara guztiz iristen ez dena, errukarria maiz; ez demasa, ordea. Komedia batean gaudela kontuan hartuz, ez ote du idazleak ondoegi tratatu pertsonaia nagusia? Ez ote da gehiegi errukitu protagonistaz?

Erotismoa eta sexu harremanak obraren zehar-lerro nagusiak dira, eta ez dira leuntasunez tratatzen gainera, diren-direnean baizik. Gardentasuna da, hortaz, harreman sexualez hitz egiteko aukeratu den perspektiba, beldurrik gabe, ahoan bilorik izan gabe. Izenik ez duenak izanik ere ez duela esaten dute, eta, kasu honetan, eskertzekoa da harreman sexualei (femenino zein maskulinoei) eman zaien espazioa eta ikusgarritasuna. Nahiz eta eszena gehienak begirada maskulinoak gidatzen dituen, eta emakumea, hobeto esanda, emakumearen gorputzeko atal (historikoki) erotikoenak hipersexualizatzeko joera izan, tabu askorekin apurtzeko nahia eta ahalegina sumatu diot Arrietari. Eredu hegemonikoaz bestelako praktika erotikoak agertzen dira protagonista maskulino (baina ez horren hegemonikoari) lotuta, emakumearen desioa eta asebetetze sexuala ere kontuan hartzen dira, diskurtso eta adierazpen patriarkalek atzo goizera arte isildu dituztenak, hain zuzen, eta Maskulinitatea (maiuskulaz) bera ere, irrigarri antzean agertzen zaigu. Esango nuke Bertol Arrietak atondu duen komedia honek subjektibitate ereduez hausnartzeko eta horiei barre egiteko parada ere eskaintzen duela.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak