susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Hitz egin dezake estralurtar subalternoak? | ‘Clowning’ »

Oihan hitzean mundua / Ursula K. Le Guin (Amaia Apalauza) / Igela, 2021

Kolonialismoaren oihanean Asier Urkiza / Berria, 2021-10-31

Euskarara ekarritako Ursula K. Le Guinen lehenengo eleberria dugu Oihan hitzean mundua. Jatorrizko izenburuaren (The Word for World is Forest) itzulpena bera da Amaia Apaulazak egindako lan bikainaren erakusle. Nobelako hitzak xirimirian igarotzen dira irakurlearen begietatik, Tahiti Berrian ezarian ari duen euriaren antzera. Hizkuntza malgu, poetiko eta umelean ematen du Apaulazak Le Guin.

Mundu zahar-berrietan sarrarazten gaitu nobelak. Athse herria (edo planeta) da mundu horietako bat, gizaki kolonoek Tahiti Berria izenez ezaguna. Oihan eta mundu sinonimoak dira athshetarren hizkuntzan. Naturari estuki lotuta bizi dira, hosto eta adarrekin, enbor eta sustraiekin bat eginik. Txikiak dira, azal berdexkarekin. Indarkeriarik gabeko lurraldea da athshetarrena, berau saihesteko hainbat teknika garatu baitituzte, hala nola lurrean ahoz gora etzatea, edo abestea. Beren ezaugarri nagusia, ordea, zera da: amets-denbora eta mundu-denbora uztartzeko gaitasuna, bietan batera bizitzeko abilezia, lo egiteko paradigma berezi baten bitartez. Selver athshetarra da nobelako protagonista, kolono batek (Davidson kapitainak) bere emaztea akabatu ostean matxinatuko den heroia.

Izan ere, kolonialismoari buruzko eleberria da, funtsean, Le Guinena. Gizakiek okupatutako lurraldea da Tahiti Berria. Biztanleak esklabo gisa baliatu, egurra lortzeko (Lur planetan eskasia omen dago) basoetako zuhaitzak moztu, ekosistema suntsitu. Athshetarren mundua deuseztatu nahi dute kolonoek, alegia. Horien artean bi dira nabarmendu beharrekoak, Selverrekin batera kontakizunaren protagonista liratekeenak: Don Davidson eta Rai Liubov kapitainak, hurrenez hurren. Kolonialismoaren aurpegia eta ifrentzua dira pertsonaiok. Konkistatzaile zaharra da lehenengoa, (bere) arrazaren nagusitasunean sinesten duen Gizona, Tahiti Berriko biztanleak bezatzera datorren arrazista harroa; Liubovek, aldiz, kolonialismoaren aurpegi ona erakusten du, asmo zientifikoa, begirada antropologiko unibertsal, adiskidetsukoa. Bestea ulertzen saiatuko da Liubov, Bestea suntsitzea bilatuko du Davidsonek. Biak arituko dira athsherrarrengan bestetasuna ezartzen, Liuboven azken ekintzak (etorri bazetorren oldarraldiaz txintik esan ez izana) erredentzioa helburu badu ere.

Selverrek gidatutako altxamenduak bortxaren sugarra piztuko du ordura arte bortizkeria arbuiatzen zuen herriarengan. Odolak odol gehiago dakar. Okupazioa amaituko da, baina odolaren orbanak ez dira aienatuko. Berrehun orri eskas izanagatik, sekulako oihartzuna duen liburua da Oihan hitzean mundua. Pasa den mendeko hainbat prozesu aztertzeko erabil daiteke, berdin izan Vietnam, Aljeria edo Kongo. Halaber, egungo ustiaketa ekologikoaz ere ari da, gizakion eta naturaren arteko bestelako harremanari buruz hausnartzeaz bat. Ezin aipatu gabe utzi, azkenik, gogora dakartzan erreferentzia literarioak, Davidsonen pertsonaian nahitaez ikus baitaiteke Ilunpeen Bihotzean-eko Kurtz koronela. Zientzia-fikzioa errealitateaz mintzo delako adibiderik behinena.