kritiken hemeroteka

8.440 kritika

« | »

Algara mutilatuak / Ane Labaka Mayoz / Susa, 2021

Umorea, serio hartuta Maitane Legarreta Etxezarreta / Gaztezulo, 2021-10

Umorea beharrezkoa dugu gure bizitzan eta neurri batean zein bestean, orotariko modu eta izaeran, guztion egunerokoaren parte da. Une batzuetan nekeza izaten da umoreari tartea egitea eta beste batzuetan haren bila ibiltzen gara egarriz, edo borborka ateratzen da barrenetik. Estimatzen dugu bertso-saioetan umorea erabiltzea; antzezlan, film edo telesailetan komedia izatea, zipriztinak besterik ez badira ere; edo barrea eta algara sorrarazten diguten pertsonekin egotea. Draman umorea dago eta umorean drama. Drama omen da, hain zuzen ere, umorearen osagaietako bat; umorea: drama+denbora. Pandemian indar berezia hartu du umoreak eta aurrez aurreko bizipenen beharrak. Aipagarria da Barre librea saioak izan duen arrakasta eta zer nolako hutsunea sentitu dugun askok pantailatik desagertu denean. Aurrez aurreko ekitaldiak pixkanaka martxan diren garaiotan, publikoa esker ona sentitzen ari da zuzeneko emanaldietan. Ziur asko, inoiz baino ozenago barre egingo dute Idoia Torregarai eta Mirari Martiarenaren Luze edo motz ikuskizunean biltzen direnek, bereziki emakumeek, euren mundu erreferentzialeko zein barne-munduko egiak modu umoretsuan entzutea askatzailea bezain gozagarria baita; nahiz eta egiak entzuteak noiz edo noiz zauriren batzuk ozpin ditzakeen, unearen eta moduaren arabera. Emakumezkoen gorputzetan algara erauzi izanaren fenomenoa nola ematen den ikertu du Ane Labaka Mayozek Algara mutilatuak. Umorearen aho bikotasunaz, feminismotik saiakeran. Horretarako, besteak beste, honako emakume hauek elkarrizketatu ditu: Beatriz Egizabal Ollokiegi ipuin kontalari eta kluna; Idoia Torregarai Martija bakarrizketari eta formatzailea; Aitziber Garmendia Mendizabal aktorea; Irantzu Varela Urrestizala aktibista feminista; Alaia Martin Etxebeste, Uxue Alberdi Estibaritz, Nerea Elustondo Plazaola, Onintza Enbeita Maguregi, Ainhoa Agirreazaldegi Rekondo, Amaia Agirre Arrastoa, Maialen Lujanbio Zugasti eta Nerea Ibarzabal Salegi bertsolariak, eta Maite Berriozabal Berrizbeitia gai-jartzailea.

Liburuan aipatzen denez, algararen mutilazioak -hitz-joko ederra eginez-, bi ondorio izan ditu emakumezkoen gorputzetan: batetik, emakumeoi umore propioa gauzatzeko plaza lapurtu digu eta menderakuntza horretan subjektu izateko aukera antzutu; eta, bestetik, gizarte heteropatriarkalak gizonezkoa ardatz hartuta espresuki diseinatutako umorera behartu gaitu, emakumezkoa bazterrera kondenatzen duen horretara, zilegi, neutral eta objektiboki umoretsutzat erakusten denera. Umorea aho biko tresna izan daitekeela adierazten du Labakak liburuan, boterea eta kontraboterea izan baitaiteke aldi berean: “Askotan pentsamendu nagusiaren isla garbia da eta ideologia hegemonikoaren balioak eta mugak azpimarratzen ditu, baina kontraboterea ere izan daitekeenez, botereak beldurrez begiratu ohi dio”. Liburuaren lehen atalean umorearen testuingurua landu du, joko-arauak, ezaugarriak, hizkuntza eta formak. Bigarrenean, norabideen inguruan dihardu, hau da, goitik beherako, behetik gorako eta parez pareko umoreaz. Horrekin lotuta, bi klase bereizten ditu: umore hegemonikoa eta bazterreko edo subertsiboa. Hirugarren atalean, berriz, umorearen mugak ditu aztergai. Gozamenerako eta dibertsiorako tresnaz gain, zapaltzeko edo hauspotzeko tresna izan daitekeela ohartarazten du eta engainatzeko mekanismoak dituela, “lehen kolpean barre eragiten duen horren bigarren irakurketa mingarria izan baitaiteke”. Laugarrenean, ezaguna duen bertsolaritzaren munduari erreparatu dio; plazetan egin eta onartzen den umorearen inguruan hausnartu du plazetan dabiltzan emakumeen eskutik, nork duen zilegitasuna bertsotan umoretik aritzeko eta nork ez, eta zein modutan eta zertaz. Azken zatian umore berrien inguruan jardun da, haren botereaz, eta eraldaketarako arma politiko gisa erabiltzearen beharraz.

Askapenerako eta eraldaketarako erreminta eta abagune paregabea izan daiteke umorea, beraz, aprobetxa dezagun. Irria sor dezakeen arren, umorea kontu serioa baita.

Azken kritikak

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Amok
Stefan Zweig

Paloma Rodriguez-Miñambres

Hetero
Uxue Alberdi

Mikel Asurmendi

Itzulpena-Traducción
Angel Erro

Anjel Lertxundi

Detaile xume bat
Adania Xibli

Amaia Alvarez Uria

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Paloma Rodriguez-Miñambres

Bar Gloria
Nerea Ibarzabal Salegi

Mikel Asurmendi

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Jon Jimenez

Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski

Asier Urkiza

Gailur ekaiztsuak
Emily Brontë

Aritz Galarraga

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak