kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Irautera / Castillo Suarez / Elkar, 2019

Iraun duten horiei Alex Uriarte / Gara, 2019-11-16

Galerak etsipena baldin badira, itzulerak baldin badira, natur ingurumaria baldin bada, maitasuna baldin bada, plazera baldin bada, desira baldin bada, ez dago zertan haiez guztiez idatzi, galeraz beraz izkiriatzean, aipaturiko elementu funtsezko oro azaleratzen baita. Castillo Suarezek (Altsasu, 1976) bere buruaren iraupenari eta, zergatik ez, galera jakin baten ostean berreraiki, berrasmatu eta berpiztu diren eta irauten jarraitu duten horiei merezitako omenaldia egin die, “Irautera” (Elkar, 2019) deituriko azken lan honekin.

Idazle nafarrak kontraesanetan eta naturako berezko elementuetan oinarrituriko atrezzo edo agerleku poetikoa eraiki du, bere barneko sinbolismoen nahiz kontraesan guztien agertoki izan dadin: autoreak nozitzen dituen sentipen zein pentsamendu kontrajarri oro jatorri zinez ezberdinez osaturiko zuhaitzen basoetan errotua dago. Badaude, batetik, tokikoak edo autoktonoak, baina, bestetik, kanpotik ekarriek ere beraien lekua dute. Iraupenaren bidaia honek lau geltoki ditu bere ibilbidean zehar: “Txertoak”, “Krainer hormak”, “Eraitsitako presak” eta “Artzain elektrikoak”. Halaber, iraupen-nahi horretan, egileak ez du inongo damurik, etsipenik edo doako mineririk pairatzen, errealitateari heltzeko beste heldutasun bat baino. Irauten duenak bere ekina eta hartatik ikasitakoa ditu sari, beraz.

Dena dela, Castillo Suarez ez dabil norbere buruarekiko edo gainontzekoekiko sentitzen dugun iraupenaz soilik; izan ere, bakardadearekiko ikuspuntua ere azpimarratzen du. Bakardadearekiko dugun ikusmoldearekin apurtzea lan honen sasi-jomugetako bat delakoan nago: bakardadea subjektu poetiko legez plazaratzen digu, pertsona bat bailitzan. Gauzak horrela, lanak barnebiltzen dituen hiru subjektu poetikoak ni-a, zu-a eta bakardadea dira. Proiekzio horren ildotik dator, hortaz, bakardadearen aurrean hartu ohi ditugun jarreren nolabaiteko azterketa eta kritika. Bakardadea, bidenabar, ez darabil irudi edo afera negatibotzat: “Nire poemak ez dira egundaino errendizio-ikur izan”.

Bakardadeaz harago, hastapenean aipatutakoari atzera helduz, maitasunaren eta galeren glosario edo lorategi partikularra eratu du Suarezek: “Irautera” bere osotasunean zentzua duen baina atalka banatua dagoen parke botanikoa da. Hala eduki aldetik, nola estiloari dagokionez, begi bistakoa da egile eskarmentatua dela: pasarte luzeetan zelanbaiteko efektu pisutsuak bilatzen ditu; laburrenetan, ostera, bat-batekotasuna eta irakurleagan momentuko sugarra piztea ditu xede. Gris denak argitara dakartza, miseria oro plazaratuta, zoritxar guztiak azaleraturik, horrela, oraindik bizi garela ospatzeko.

Gorputza, sexualitatea eta amodioa bat eginda edo elkarri loturik ageri zaizkigu, baina, zelan edo halan, bada amodioari buruzko interpretazio edo bidezidor bat: maitasunak, bere horretan, beronen amaiera ere adierazten du; horrenbestez, maitasunak leihotik alde egitean eta gomuta huts bihurtzean, bere zikloa bukatu egiten da eta, hain zuzen ere, orduantxe ailegatzen da bere osotasun totalera. Gizakia bakarrik egotera kondenaturiko izakia izatekotan, maitasun-etapak bere bizitzaren ibaiaren meandroak baino ez dira, alegia, gure existentziaren ibilbideko eremu bihurgunetsuak. Amodioa bakardadearekin uztartuz eta basoa elurrarekin irabiatuz, inongo arazorik gabe irakur daitekeen poesia sakon bezain zorrotza dakarkigu, beste behin, Castillo Suarezek. Sakona eta zorrotza ez ezik, norberarengan urradurak, lorratzak eta orbainak uzten dituzten horietakoa.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak