« Emakume izateagatik | Boterearen ajeak »
Laranja mekanikoa / Anthony Burgess (Ion Olano Carlos) / Meettok, 2018
Bortizkeriaren inguruan Javier Rojo / El Correo, 2019-03-30
Anthony Burgess-ek 60ko hamarkadan argitaratutako “Laranja mekanikoa” (“A Clockwork Orange”) agertu da euskaratuta, eta aitortu behar dut jakin-minez irakurri dudala. Jakin-minaren arrazoia hirukoitza izan da. Lehenengo eta behin, ikusi nahi nuen itzultzailea nola moldatzen zen jatorrizko bertsioan ageri zen hizkera berezi hura (idazleak “nadsat” izena eman ziona) euskaraz emateko. Eta alde horretatik begiratuta, itzultzailea, Ion Olano Carlos alegia, bikain aritu dela esan behar da. Egia da hasieran zaila suertatu daitekeela, baina pazientzia eta ahalegin pixka batekin (eta nobelaren ondoren agertzen den hiztegia lagun), oztopoa dirudiena atsegin estetikoaren iturri ere bihur daiteke aurrera jo ahala. Bestalde, itzultzaileak oharrak ere gaineratu ditu amaieran, baina kasu batzuetan ez zait oso argi geratu zein izan den ohar horiek jartzeko irizpide nagusia. Tira, edonola ere, informazio bitxia eskaintzen da haietan. Jakin-mina izateko bigarren arrazoia izan da egiaztatzea ea idazlan honek bere garaian utzi zidan inpresioa mantentzen zen ala ez. Eta honetan pixka bat dezepzionatuta geratu naiz: oroitzapenean gordetzen nuen irudi hura (liburu apurtzailea, kritikoa, “modernoa” eta abar) ez da halako moduan berritu.
Gaur eguneko begiekin irakurrita, tesi nobela iruditu zait hemen kontatzen dena. Indarkeria eta honen aurka egiteko bideak; etikaren papera, gizakiak ongiaren eta gaizkiaren artean erabaki ezin duenean…: argumentua bideratzen duten hariak idazleak planteatu nahi dituen ideion menpean daude oso, eta gertakari zehatzak batzuetan behartuegi dirudite. Hori nabarmena geratzen da nobelaren amaieran, azken kapitulu harrigarri eta neurri batean absurdo horrekin.
Eta hirugarrenez, Kubrick-ek egindako filma dago, jakina, oso pop atera zitzaiona. Tesi nobelei askotan darien planteamendu arranditsuegia kentzen bazaio liburuari, edo horri kasurik egiten ez bazaio, irakurlea diskurtsoan besterik gabe murgiltzen bada alegia, irakurketa dibertigarria izan daiteke, liburuak umore beltza ere ez baitu falta. Eta gainera, euskal bertsio honek Harkaitz Canoren epilogo bat ere badakar, eta hori beti da interesgarri.
Naufragoen altzoa
Gorka Setien
Igor Estankona
Etxeak eta hilobiak
Bernardo Atxaga
Ibon Egaña
Amua
Aritz Gorrotxategi
Javier Rojo
Soinujolearen semea
Bernardo Atxaga
Txema Arinas
Afrikanerrak
Eneko Barberena
Joannes Jauregi
Aitaren etxea
Karmele Jaio
Aiora Sampedro
Urre urdinaren lurrina
Jurgi Kintana
Aritz Galarraga
Kabitu ezina
Aintzane Usandizaga
Usoa Alberdi Fernández
Zeldak
Elena Olave
Alex Uriarte
Etxeak eta hilobiak
Bernardo Atxaga
Iratxe Esparza
Iturria
Unai Elorriaga
Javier Rojo
Sorginak, emaginak eta erizainak / Emakumezko sendalarien historia bat
Barbara Ehrenreich / Deirdre English
Irati Majuelo
Ene herri txikia
Gaël Faye
Hasier Rekondo
Andrezaharraren manifestua
Mari Luz Esteban
Javier Rojo