kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Ararat mendiaren sumina / Yasar Kemal (Fernando Rey) / Alberdania/Elkar, 2003

Ararat menditik, gerrari ez Karlos del Olmo / Egunero, 2003-04-05

Urtero udaberria berriz loratzen denean, Ararateko bazter guztietako artzainak ailegatu eta borobil bat eginda esertzen dira milaka maitasun urteko lurraren gainean. Argia hastean, txirulak gerrikotik atera eta Ararat mendiaren sumina eta maitasuna jotzen dituzte. Aurten izan ezik. Aurten, udaberriarekin batera gerra heldu delako inguru horietara. Aurten txorien txioak gerra makinen hots izugarriek isilarazi dituzte. Eta bazter horietako jendeak armak hartu behar izan ditu, edo deserrira jo, edo ahal izan duen moduan babestu.

Letra izentzat Yasar Kemal darabilen Kemal Sadik Gökceli idazlearen ahots minez kiskaliaren oihartzuna aditzeko inoiz baino zio sendoagorik nekez. Turkian, Kurdistanen eta Iraken bizi diren herritar xeheen ametsen berri dakarkigulako. Baita hango zapalduen aldeko aldarri ozena ere. Hark ere lanbide xume asko maiztuak dituelako.

Ahozko literaturaren tradizioetatik oso hurbil den estilo berezia darabil Kemalek. Eta Fernando Reyk trebe euskaraturiko liburu honetan argiro erakusten du. Herriaren itxaroak eta nekeak bat eginik. Bizi-bizirik, giza aberearen oinarrizko ezaugarri unibertsalak: maitasuna, ohorea, heriotza, gozamena…

Inoiz baino beharrezkoago dugu behartsuen alde egitea erabaki duen idazle honen letra ausartak leitzea, gerra haizeak hango basamortuetako hautsak harrotzen baititu halabeharrez hiltzera kondenaturikoen gorpuak estaltzeko. Esan batzuk ez dira erosoak boterearentzat. Yasarrek ederto daki horren berri. Noiz turkiarren, noiz kurduen alde mintzatzearren zigorrak eta atxiloketak jasan izan ditu. Mendebaldeko gobernuen jokabide hipokrita salatzeko orduan ere ez da beldur izan. Herri kurduaren aurkako genozidioan laguntzaile izatea aurpegiratu die ez bat eta ez bi.

Arrazismoaren eldarnioa, intolerantziaren izurria, gerraren edo gatazkaren ondorioak dautza haren letrazko eta ahozko adierazpenetan. Behin baino gehiagotan esan duenez, espetxera bidal dezakete, baina bera isilarazterik lortzeke. Euskaraz datorkigu plazara eta gure hizkuntza haren lanak eman dituzten hogeita hamar hizkuntza pasatxoren multzora bildu da harro. Oinarri-oinarrian, hemen ere elkartzen direlako artzainak mendi magaletan minak eta maitasunak txirulaz jotzera, udaberria itxaropentsu agurtzera. Txoriekin batera, gerra hegazkinak gainetik igarotzen zaizkigun arren.

Nobel Saria eman behar duten bakoitzean, Kemalen izena aitatzen dute. Aldean laurogei urte daramatzan arren, horietako asko Europan emanak, ia desagertzeko zorian den espezie bateko animalia dugu. Oso literatura gaztea baina konprometitua egiten dakielako azken berrogei urteetako narratzailerik handienetakoa dugun horrek.

Kezka nagusi du gizakiaren duintasuna. Erretolika barik. Mendebaldeko narratzaile garbiaren trebeziaz baina aspaldiko sortaldeko kontalarien magiaz. Fernando Reyri esker, prosa konplexu, aberats eta zaporetsua heltzen zaigu. Hona hemen: abulia garaietan, konpromisoari eutsia; minimalismoaren sasoian, epikoa: itxurakeriazko munduan, tinko eta onestua. Giza zapalkuntzaren kontra. Ararat menditik, gerrari ez.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak