kritiken hemeroteka

8.280 kritika

« | »

Zuloa / Xabier Gantzarain / Elkar, 2018

Historiaren zuloan aztarrika Peru Iparragirre / Berria, 2018-06-10

Ez dira ugari arteaz euskaraz argitaratzen diren lanak. Horietako bat da Xabier Gantzarainen (Azkoitia, 1975) Zuloa (Elkar, 2018), nahiz eta arteaz diharduela esatea gehiegi sinplifikatzea den, agian. Historiaz dihardu arteaz bezainbeste, historia hurbilaz. Izan ere, Debako Udalak eta Elkar argitaletxeak historia hurbilaz idazteko ematen duten Tene Mujika bekaren laguntzaz egindako liburua da hau.

Arteaz eta historiaz soilik ez, memoriaz, indarkeriaz, edertasunaz ere ari da Gantzarain saiakera bilduma honetan, politikaz ari da, finean. Hogeita hiru saiakera jasotzen ditu liburuak, obra edo ekintza banatan oinarrituak. Abiapuntuko artelan horiek berehala gainditzen ditu ordea Gantzarainen jardunak. Askotarikoak dira egileak hautatu dituen obrak, liburuari izenburua ematen dion Ibon Aranberriren Zuloa instalaziotik Amable Ariasen Historia de Euskalerria koadernoraino, Maria Ruidoren ElectroClass dokumentaletik pasatuta, anitzak teknikari eta edukiari dagokienean.

Azken hamarkadotan Euskal Herriko gizartea zeharkatu duten auzi eta gatazka batzuk jasotzen dituen katalogo pertsonal gisa irakur daiteke Zuloa, eta horretan du muina. Artista hauen lanen gaineko iruzkinen bidez kontatzen baitu historia hurbila Gantzarainek. Lemoizko zentral nuklearraren proiektua eta haren aurkako mugimendua, gatazka armatua, elektoralismoa, Guggenheim efektua, turismoaren ertzak eta Euskadi markaren orbaina dira, besteak beste, lantzen dituen auzietariko batzuk, manikeismo antzuan erori gabe, baina perspektiba argi batekin.

Hartzaile baten ikuspuntutik aztertzen ditu artelanak egileak, bere biografiari lotuta ematen, eta egiten dituen azterketak ez dira eruditu batenak erudituentzako, historia hurbila kontatu eta kokatu duten artisten lana uste duguna baino gertukoagoa dela erakusten dutenak baino.

Idazkera aldetik eramangarria da oso liburua, gardentasuna eta soiltasuna mantentzen baititu Gantzarainek gogoeta sinboliko edo abstraktuenetan ere. Gozagarrien, dena dela, kontakizun konkretuen pasarteak iruditu zaizkit, hurbilak, egunerokoak eta zehatzagoak. Aztertzen edo aipatzen diren lan ia guztien irudiak liburuaren erdialdean edukitzeak, gainera, irudiz janzten du irakurketa, artelanez aritzean lagungarria dena.

Memoria ariketa bat da Zuloa, funtsean, kontrazalean beltzean zuri jartzen duen bezala, eta hala idatzita dago: “Memoria guztiak bezala tranpatia, kapritxosoa, obsesiboa, irrazionala, desegituratua, zatika emana, eta hala ere absolutua. Artelanak izan ohi diren moduan”. Izaera horrek batzuetan gorabeheratsu egiten du, ordea, liburua.

Zuloa osatzen duten saiakeretan ageri den historia ez da monolitikoa, estatikoa, zuloa da beste ezer bainoago, galdera da erantzuna baino. Historiaren beraren narrazioari buruzko hausnarketak ere badu lekua saiakerotan: nola kontatzen den gertatutakoa, nola baldintzatzen duen kontaerak gertatzen dena. Liburuan jasotzen diren artelanetako bakoitzak du bere lekua Euskal Herriaren historia hurbilean. Testuinguruan kokatzeko ariketa honetan argi geratzen da hori. Hori, eta ez ote ditugun sarriegi zuloaren bestaldera kondenatzen, ezikusiz, pasibotasunez, auskalo zeren mesedetan.

Azken kritikak

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Zakur zaunkak
Iñaki Irazu

Hasier Rekondo

Bufalo guztiak
Juanra Madariaga

Paloma Rodriguez-Miñambres

Independentzien eguzkiak
Ahmadou Kourouma

Jon Jimenez

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Asier Urkiza

Zirriborroak eta gero
Askoren artean

Amaia Alvarez Uria

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak