kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Waterloo-n galdutakoak / Xabier Etxaniz Rojo / Erein, 2016

Hizkuntzek ematen digutena Iratxe Esparza / Gara, 2017-03-18

Bakarnek eta Mikelek elkarrekin bizi eta lan egiten dute. Euskal bikote polita osatzen dute, gainera; biak euskaltegiko irakasleak dira eta euskal kulturan murgilduta dabiltza. Baina, egun batetik bestera dena aldatzen da beren bizimoduan. Iktus bat pairatu ondoren, Bakarnek hizkuntza-gaitasuna galtzen du, garun paralisiak afasia eragiten diolako. Funtsean, hori da eleberriaren lehendabiziko zatian —guztira, berrogeita bi— dagoen istorioaren abiapuntua. Galdutako oroitzapenak gogoratzeko lagungarria izango delakoan, egunkari batean Mikelek Bakarneri paralisiaren prozesuaren bilakaera idazten dio, eta horri esker irakurleak bion arteko harremanaren eta Mikelen sentimenduen berri ere badu; bitartean, eleberrian iraganeko eta orainaldiko gertakizunak tartekatuta daude. Bakarne galduta sentitzen da askotan, itota bere ingurukoak ulertzeko nahian, bere burmuina motel doa eta bizitzaren azkartasunak aztoratzen du, gorputzaren mugimenduak kontrolatzeko eta hizkuntzari zerotik ekiteko lasaitasuna behar duelako, eta geldotasun hori testuaren erritmoan ere iltzatzen da.

Hitza esanahirik gabe agertzen zaio Bakarneri, hutsik dago eta krisian. Liburuko hasierako pentsamendua hizkuntza eginkizun komunikatiboaren garrantzia azpimarratzetik hizkuntzaren kutsu ideologikoa azpimarratzera doa. Bakarneri gertatutako iktusak istorioa gidatzen du; hala ere, afasia aitzakia, idazleak mahai gainean jartzen ditu hizkuntzari buruz inoiz desagertu ez diren larritasun diglosikoak eta kutsu erromantikoa erakusten duten hizkuntzaren inguruko zenbait gogoeta. Hizkuntzak egiten gaitu, haren arabera errealitatearen ikuspegi ezberdinak daude eta, nola ez, Mikel protagonistak etengabe gogoarazten digu hizkuntza herriaren arima dela. Tenka horretan, hain zuzen ere, mugitzen da Bakarne iktusaren ondorioz. Emakumezko protagonistaren identitatea ere krisian sartzen da, Bakarne izan baino lehen, Valentziatik Irunera gurasoekin heldu zen Soledad izeneko neska baitzen. Euskaltegian ikasten hasten da Mikel irakasle duela, eta euskarak eskaintzen dionaz ohartzen denean, euskaraz bizitzea (eta maitatzea) erabakitzen du. Alabaina, euskaldun peto-petoa izateko gaztelerari eta hizkuntza horrek besarkatzen duen guztiari uko egin behar die, kasurako aitari edota jaiotzetik hain esanguratsua den markari, izenari, alegia. Beraz, Soledad Bakarne bihurtzen da eta horrekin batera gaztelerako unibertsoari bizkarra ematen dio.

Afasiarena erronka bihurtzen da Mikelentzat, berriro ere Bakarne hizkuntza ikasteko egoeraren aurrean gazteleraren eta euskararen artean aukeratu beharrean dagoelako. Bakarneren ama, Valentziatik etorritakoa, gazteleraren alde lerrokatzen da eta erdaldunen mundua irudikatzen du; Mikel, ordea, euskararen defendatzaile amorratua da eta euskal giroaren ordezkaria. Hizkuntza eta pertenentziaren ideia uztartzen dira liburuan, antza, ezinbestekoa dena norbanakoak behar dituen egonkortasuna eta argitasuna lortzeko. Nire gusturako, mintzairaren eta identitate kulturalaren arteko harremana esplizituegi azaltzen da, eta narratzailearen hirugarren pertsonaren ahotsa gertutasuna eta enpatia lortzen saiatzen den bigarren pertsonarekin tartekatzen bada ere, bizitasuna falta zaio testuari, antzekoak diren ideiak errepikatzen direlako eta erritmoa sinplifikatzen delako. Agian horregatik, irakurle honek ere irakurketaren hainbat momentutan Bakarnerekin topo egin du Waterloo-ren eremuan.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak