« Poesia gaztea | Guztion isla »
Waterloo-n galdutakoak / Xabier Etxaniz Rojo / Erein, 2016
Hizkuntzek ematen digutena Iratxe Esparza / Gara, 2017-03-18
Bakarnek eta Mikelek elkarrekin bizi eta lan egiten dute. Euskal bikote polita osatzen dute, gainera; biak euskaltegiko irakasleak dira eta euskal kulturan murgilduta dabiltza. Baina, egun batetik bestera dena aldatzen da beren bizimoduan. Iktus bat pairatu ondoren, Bakarnek hizkuntza-gaitasuna galtzen du, garun paralisiak afasia eragiten diolako. Funtsean, hori da eleberriaren lehendabiziko zatian —guztira, berrogeita bi— dagoen istorioaren abiapuntua. Galdutako oroitzapenak gogoratzeko lagungarria izango delakoan, egunkari batean Mikelek Bakarneri paralisiaren prozesuaren bilakaera idazten dio, eta horri esker irakurleak bion arteko harremanaren eta Mikelen sentimenduen berri ere badu; bitartean, eleberrian iraganeko eta orainaldiko gertakizunak tartekatuta daude. Bakarne galduta sentitzen da askotan, itota bere ingurukoak ulertzeko nahian, bere burmuina motel doa eta bizitzaren azkartasunak aztoratzen du, gorputzaren mugimenduak kontrolatzeko eta hizkuntzari zerotik ekiteko lasaitasuna behar duelako, eta geldotasun hori testuaren erritmoan ere iltzatzen da.
Hitza esanahirik gabe agertzen zaio Bakarneri, hutsik dago eta krisian. Liburuko hasierako pentsamendua hizkuntza eginkizun komunikatiboaren garrantzia azpimarratzetik hizkuntzaren kutsu ideologikoa azpimarratzera doa. Bakarneri gertatutako iktusak istorioa gidatzen du; hala ere, afasia aitzakia, idazleak mahai gainean jartzen ditu hizkuntzari buruz inoiz desagertu ez diren larritasun diglosikoak eta kutsu erromantikoa erakusten duten hizkuntzaren inguruko zenbait gogoeta. Hizkuntzak egiten gaitu, haren arabera errealitatearen ikuspegi ezberdinak daude eta, nola ez, Mikel protagonistak etengabe gogoarazten digu hizkuntza herriaren arima dela. Tenka horretan, hain zuzen ere, mugitzen da Bakarne iktusaren ondorioz. Emakumezko protagonistaren identitatea ere krisian sartzen da, Bakarne izan baino lehen, Valentziatik Irunera gurasoekin heldu zen Soledad izeneko neska baitzen. Euskaltegian ikasten hasten da Mikel irakasle duela, eta euskarak eskaintzen dionaz ohartzen denean, euskaraz bizitzea (eta maitatzea) erabakitzen du. Alabaina, euskaldun peto-petoa izateko gaztelerari eta hizkuntza horrek besarkatzen duen guztiari uko egin behar die, kasurako aitari edota jaiotzetik hain esanguratsua den markari, izenari, alegia. Beraz, Soledad Bakarne bihurtzen da eta horrekin batera gaztelerako unibertsoari bizkarra ematen dio.
Afasiarena erronka bihurtzen da Mikelentzat, berriro ere Bakarne hizkuntza ikasteko egoeraren aurrean gazteleraren eta euskararen artean aukeratu beharrean dagoelako. Bakarneren ama, Valentziatik etorritakoa, gazteleraren alde lerrokatzen da eta erdaldunen mundua irudikatzen du; Mikel, ordea, euskararen defendatzaile amorratua da eta euskal giroaren ordezkaria. Hizkuntza eta pertenentziaren ideia uztartzen dira liburuan, antza, ezinbestekoa dena norbanakoak behar dituen egonkortasuna eta argitasuna lortzeko. Nire gusturako, mintzairaren eta identitate kulturalaren arteko harremana esplizituegi azaltzen da, eta narratzailearen hirugarren pertsonaren ahotsa gertutasuna eta enpatia lortzen saiatzen den bigarren pertsonarekin tartekatzen bada ere, bizitasuna falta zaio testuari, antzekoak diren ideiak errepikatzen direlako eta erritmoa sinplifikatzen delako. Agian horregatik, irakurle honek ere irakurketaren hainbat momentutan Bakarnerekin topo egin du Waterloo-ren eremuan.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez