« Zer ari zaigu gertatzen? | Airearen isla »

Gernikako bonbardaketa euskal literaturan / Iratxe Retolaza Gutierrez / EHU, 2017

Gernika: zauria egokituz Jose Luis Padron / Bilbao, 2017-03

Herri baten oihu eta garrasia, Pablo Picassoren Guernica margolana era berean da gerraren aurkako ikur artistikoa, manifestu bakezalea, eta XX. mendeko margolanik ospetsuenetakoa, ospetsuena ez bada. Mende bateko adierazpen izugarria.

Soinudun margolana dela diote adituek. Pertsonaiek oihukatu eta jestikulatu egiten dute bonbapean hiltzen ari diren bitartean. Zezena hilketaren testigu, garrasi egiten duen zaldia, sarraskia, gora begira ahoa zabalik, ezpata apurtuta eta hilda gudaria, ama batek besoan duela hildako haurra, sutan dagoen etxe batetik ihesi doan andrea, eta abar, irudi bidez agertzen zaigu gerraren drama, krudelkeria. Gerra, berez, hori baita, osotasun baten haustura, fragmentazioa.

Gerra zibilak Euskal Herrian utzi zuen arrasto sinboliko nagusia, ezbairik gabe, Gernikako bonbardaketa da. Iratxe Retolazak gertaera lazgarri hark euskal poesian nola irudikatu eta adierazi den aztertu du Gernikako bonbardaketa euskal literaturan: errepresentazioa eta begirada poetikoak (Euskal Herriko Unibertsitatea) lanean. Euskal Herrian dantza, eskultura, musika, pintura, poesia eta literatura, kultur adierazpide horiek guztiek memoria historiko-politikoa memoria kulturala bihurtu dutela azpimarratzen du Retolazak, eta dimentsio bikoitz horretan jasotzen dugu jada Gernikako bonbardaketa. Hau da, Picassok Guernica artelana margotu zuenetik dimentsio bikoitz horretara bildu zela gertakari historikoa: dimentsio historiko-politikora, eta dimentsio kulturalera.

Eskaintzen digun antologia hautatu horretan, Retolazak gertakari historiko hura poesiagai nola bihurtzen den aztertzen du, ezinbestean, euskal olerkariek Guernica margolanaren eta Gernikaren bonbardaketaren inguruan eginiko irakurketan jarriz fokua. Eta ondorio garrantzitsu honetara heltzen da eta gara: Gernikako bonbardaketak eta Picassoren Guernica koadroak 80 urte bete dituztenean, haien memoriak eta balio sinboliko zein kulturalak, gerraren kalte eta ondorioak salatzen jarraitzeko beharrak, erasoturiko herriaren eta erasoturiko herritarren oihuak bizirauten dute eta berrasmatzen dira poesiaren bidez, egokituz garai eta jendarte berrietara.