kritiken hemeroteka

8.496 kritika

« | »

Gidariaren okerra / Gotzon Barandiaran / Susa, 2015

Enpatiarik ez Estibalitz Ezkerra / Gara, 2016-11-12

Bahiketa bat du ardatz Gotzon Barandiaranen “Gidariaren okerra” lanak. Lanbidez taxilaria den Bitorri Huntington gaitza diagnostikatu diote eta itxaropena du Zack Vicente neuropsikiatra ospetsuak erantzunen bat izango duela. Kongresu baten harira Vicentek Bilbon egin behar duen egonaldia profitatuz, hura bahitu eta bere gaitzarentzako sendabidea esatera behartzeko asmoa du Bitorrek. Plana aurrera ateratzeko, filosofiaren zalea den Saioa iloba eta Arantza Ojanguren gerra-argazkilaria izango ditu lagun.

Nobelan zehar, bahiketaren plana garatuz joan ahala, memoriaren gaineko gogoetak eskaintzen zaizkigu: nola eta zergatik gogoratzen dugun gogoratzen duguna; memoriaren gaineko kontrola ezartzerik dagoen hari narratiboa bat eta bera izan dadin denboraz eta lekuaz gaindi, etenik gabe; zer rol jokatzen duten edo joka dezaketen irudizko errepresentazioek memoriaren sorreran eta jarraitutasunean. Ojangurenek zalantzarik ez du, klixe bihurtu den leloa bere eginez, argazki bakar batek mila hitzek baino gehiago balio duela. Bitor berarekin bat datorrela dirudi bahiketaren nondik norakoak argazki bidez jasotzeko enkargua egiten dionean, gertatu behar denaren lekukotza gisa, “ez dezan beste inork [haien] izenean kontatu” (1). Bitorren hitzek iradokitzen dute argazkiak errepresentazio modurik leialena izateaz gain, egia balio intrintseko dutela: horiek begiratuta jakin dezake batek benetan zer gertatu den.

Paradoxikoki, bere argazkien bidez gatazka guneetatik urrun bizimodu erosoa daramaten horien kontzientziak astintzea helburu duen Ojangurenek enpatiarako ezintasun patologikoa erakusten du. Txikitatik hala izan dela aitortzen du: “Onartzen dut umetako oroitzapen bakar batek ere ez didala pertsonenganako maitasuna sentitzeko arrazoirik sustraitu” (5). Benetako maitasunaren ordez “amodioaren simulakroa” (6) da bere bizitzan zehar sentitu duen bakarra, Zelal gerrillaria ezagutu arte behintzat. Baina maitasuna baino gehiago desira da Zelalenganako Ojangurenek sentitzen duena, bestearen gorputza bere egiteko grina.

Enpatiarik ezagatik da, hain zuzen, hain argazkilari ona Ojanguren. “Patxada handiko frankotiratzaile” bezala deskribatzen du bere burua; “[b]asakeria bakoitzerako objektibo egokia aukeratzen nuelako miresten ninduten ofiziokoek” (6). Biktimei argazkiak ateratzea indarkeria mota bat da; kasu honetan, kamerak egiten die tiro. Argazkilariak, ordea, bere burua erretratatzen ari den horrekiko distantzia jarri behar du bere jarduerarekin aurrera jarraitzeko. Ojangurenen tragedia da glaukoma baten ondorioz erabat itsu geratzeko arriskuan dagoela. Objektiboa zinez objektibo balitz, ez luke begi pare bat beharko.

Ojanguren ez da enpatia zantzuak azaltzen ez dituen bakarra. Bitor taxilaria eta haren iloba Saioa ere bitxiak dira besteekiko agertzen duten jarrerari begira. Bere adimen zein gorputzaren gaineko kontrola galtzearen aukerak kezkatzen du Bitor beste ezerk baino gehiago. Saioak osabarekiko neurrigabeko maitasuna duela dio, txikitan gurasoak lanean zebiltzanean berataz arduratu zen bakarra izan zelako. Hari laguntzearren edozer egiteko prest omen dago, baina Ojangureni zalantza sortuko zaio hori ote den guztia ala arrazoi perbertsoagoak dauden Saioaren ekintzen atzean.

Bitorren ekintzek esanahi politikorik ote duten ez dago argi. Beren apatia tarteko, zaila da nobelako pertsonaienganako enpatiarik sentitzea. Edo, akaso, horretan dago gakoa: gizarteak sortutako subjektu apatikoari apatiarekin besterik ezin zaiola erantzun.

Azken kritikak

Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart

Gorka Bereziartua Mitxelena

Ez-izan
Jon K. Sanchez

Aiora Sampedro

Pleibak
Miren Amuriza

Jon Jimenez

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Asier Urkiza

Oroi garen oro
Beatriz Chivite

Nagore Fernandez

Jakintzaren arbola
Pio Baroja

Aritz Galarraga

Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi

Hasier Rekondo

Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga

Mikel Asurmendi

Baden Verboten
Iker Aranberri

Paloma Rodriguez-Miñambres

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Mikel Asurmendi

Dolu-egunerokoa
Roland Barthes

Asier Urkiza

Guardasol gorria
Lutxo Egia

Nagore Fernandez

Zero
Aitor Zuberogoitia

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

Hedabideak