kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Su zelaiak / Mikel Peruarena Ansa / Susa, 2014

Historia baino unibertsalagoa Iratxe Esparza / Gara, 2016-04-09

Mikel Peruarenak fikzioaren eremua gurutzatzen du ekintza eta datu historikoez baliatuz; eraikitako unibertso literarioak Ipar Euskal Herriko herritarrek bizitako garai beltzenetariko bat islatzen du. 1914ko Gerra Handian Frantziaren alde borrokatzera abiatzen diren pertsonaien izen-abizenak ezagutzeak edota haien egunerokotasunaren berri izateak gerren irrazionaltasun eta absurdo, sufrimenduaren gordintasun eta su zelaien krudelkerien alde gizatiarra ulertzen laguntzen digute; hori guztiori subjektibotasuna baztertuta.

Orainak agintzen duen garaietan, eskertzen da “Su zelaiak” bezalako eleberri bat irakurtzea, historiarik gabe pentsatzea ezjakintasunaren eta ahultasunaren garaipenaren ondorioa delakoan bainago. Zentzu guztietan maisulan baten aurrean gaude: hizkuntzaren erabilera, oharkabean pasatzen ez diren baliabide narratiboak, kontakizunaren tonua, pasadizoen sorkuntza, errealitatearen deskribapen bortitzak eta kolektibitatearen giza sentsibilitatea; izan ere, testuaren zatiketa eta ahotsen aniztasuna baliagarriak dira subjektuaren edo norbanakoaren figura urtu dadin. Liburua Eric Hobsbawnen, historialariaren eta idazlearen, hitz profetikoekin irekitzen da: “Sarraskien aroa inauguratu zuen 1914ak”. Hala da, txikizioaren sinonimoa baita gerra, eta eleberriaren lau atalak horren adierazpen garbia dira. Hasieran, ezkilen hotsak espazioa eta denbora bateratzen ditu, guztiek entzuten dute gerlako kanpaien soinua eta narratzaileak Iparraldeko argazki orokor bat eskaintzen du; alegia, herriak eta biztanleak, baserriak, ogibideak eta afizioak. Gerlak denak berdintzen ditu, etxean geratzen direnak eta borrokatzera doazenak, guztien etorkizuna itotzen du. Laster etxean egongo zirelako konbentzimenduarekin festa giroan eta trenean sartuta frontera abiatzen dira gazteak, eta horien artean, Baionako Infanteriako 49. Erregimentukoak; berehala, ordea, etsipena eta nahasketa airean zabaltzen da alemaniarrek jaurtitzen dituzten obusak hasiko baitira denbora neurtzen. Baina narratzaileak ez ditu ahazten etxean eta isiltasunean gerraren bidegabekeriak jasaten dituztenak; horregatik, fokua aldatuz herrien egoera tamalgarrian, gosetean eta emakumeen posizioetan jartzen du. Bitartean, su zelaietan bizirautea da lehentasuna eta soldaduek borroka amaiezin batean bizitzari eta oroitzapenei eusten diete.

Kontatzeko erak liluratu nau. Narratzaileak toki guztietan pausatzen ditu begiak, presarik gabe, gizabanakoak kartografiatuz. Hitzak eta irudiak bat eginez, fokuaren mugimenduak eta narrazioaren zati handi bateko tonu aseptiko paregabeak errealitate anizkuna ahalbidetu eta istorioaren zama guztia pertsonaia batengan edo bakar batzuengan jartzea saihesten dute. Hasierako fokua leku, bizimodu eta existentzia batetik bestera mugitzen da —kamera bat izango balitz bezala—, baina testuak aurrera egin ahala orokortasunetik jaisten joango da narratzailearen tonuaren aldaketari lotuta. Giro eta eduki historikoak trebetasunez daude josita eta, era berean, Peruarenak bikain azaleratzen ditu gerrak zabaldu zituen aberriarekiko sentimendu kontraesankorrak eta gaizkiaren horrorea. Obra zatikatu baten bidez osotasun bat lortzen du egileak, liburuan agertzen direnek patu berbera partekatzen baitute: gerlaren ondorioetatik ez dago ihesbiderik. Sarritan fikzioak historia azaltzen du, Aristotelesek zioen bezala, fikzioa historia baino egiazkoagoa eta unibertsalagoa delako.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak