« Paranoia sentibera | Azken gutuna »
Gidariaren okerra / Gotzon Barandiaran / Susa, 2015
Egiaren korapiloan Iraitz Urkulo / Berria, 2016-02-07
Bahiketa baten istorioa kontatzen du Gotzon Barandiaranek bere bigarren eleberrian. Hiru pertsonaia nagusik osatzen dute bahitzaile taldea. House telesailaren jarraitzaile izan zinetenoi ezagun egingo zaizuen Huntington gaixotasuna pairatzen duen taxilaria bat, Bitor, da burua, eta Saioa iloba filosofogaia eta glaukomaren eraginez itsutzeko bidean den Arantza gerra-argazkilaria izango ditu laguntzaile. Bitor arduratuko da, bahiketa planifikatzeaz gain, rolak banatu eta agindu zehatzak emateaz; berak bakoitzari egokitutakoa burutzeko ezinbesteko informazioa baino ez die eskainiko, ordea. Asmoa bere gaitzaren sendabidea omen duen Zack Vicente neuropsikiatra ospetsuari egia erauztea da, Bilbora kongresu batera datorrela baliatuta.
Egiaren kontzeptua dago genero beltzaren zantzu argiak dituen eleberri labur honen muinean. Baina, gauza jakina denez, egia zeharo iheskorra izan daiteke. Arantza da istorioko narratzailea, eta memoriak lausotutako oroitzapenei tiraka gertatutakoa argitzen gogoz saiatu arren, nahasgarria eta guztiz ez-nahikoa dirudi Bitorrengandik jasotako informazioak. Oso zaila da interes ezberdin, zalantza, sekretu, gezur eta amarruen korapiloan egia bereiztea.
Misterioz eta erantzunik gabeko galderez jositako obra honetan, Barandiaranek irakurleon esku utzi du egiaz zer gertatu ote zen erabakitzeko ardura. Guri ez beste inori dagokigu zein pertsonaiari sinetsi aukeratzea eta, beraz, egia nork esaten duen eta gezurretan nor dabilen erabakitzea. Aho biko labana da, ordea, idazleak erabilitako estrategia narratibo hau. Alde batetik, bahiketaren inguruko egiazko gertaerak ezagutzeko grinak bultza gaitzake irakurketan aurrera egitera, pertsonaia bakoitzaren motibazioak ulertzea erronka erakargarria suerta dakigukeen bezalaxe. Baina, bestalde, narrazioan hainbeste datu isildu ditu autoreak, istorioaren funtsa hain sakon doa, non besterik gabe ondorioak ateratzea ez den posible eta, hortaz, nire moduan, beste irakurle askori ere ezinezkoa gertatuko zaien argumentu-hari ezkutu horri heltzea.
Istorio laburra da Barandiaranek sortutakoa, ekintzaz beterikoa, hiru bahitzaileen arteko elkarrizketez osatua gehienbat, gertaeren kronologia errespetatuz. Ezaugarri horiek bizitasuna ematen diote kontaketari. Horrez gain, tramari ez zaio indarrik falta, ezta osagai erakargarririk ere. Irakurketa arin eta atsegina izanik ere, mezuari logika edo nolabaiteko esanahi osoa bilatzeko orduan, beldur naiz, azken orrialdera iritsita, bahiketaren nondik norakoak eta hura burutzeko arrazoiak ez ote diren misterio handiegia irakurleontzat, hots, ez ote den handiegia egileak guk bete dezagun kontatu gabe utzitako hutsunea. Pentsa daiteke, adibidez, eleberriko pertsonaiek, metaforak balira bezala, gizartearen jokaerak ordezkatzen dituztela eta, beraz, istorioa ez dagoela kritika sozialaz libre. Horrek askoz adiera sakonagoa emango lioke liburuari, noski.
Gidariaren okerra eleberri nahasgarria da, ustekabez eta ziurgabetasunez beteta dagoen heinean. Sarri hain manipulagarria eta interesatua den memoriaren zirrikituetatik mintzo, kontalariak errealitatearen fartsa iradokitzen du. Baina, aldi berean, Gotzon Barandiaranek fikzioa errealitatea bezain sinesgaitza izan daitekeela erakusten digu, eta horregatik hain zuzen, guztiz gertagarria ere bai.
Mendeku eskubidea
Ernesto Prat Urzainki
Jon Jimenez
Euri gorriaren azpian
Asier Serrano
Asier Urkiza
Rifqa
Mohammed el-Kurd
Ibon Egaña
Galbahea
Gotzon Barandiaran
Paloma Rodriguez-Miñambres
Mesfida zaitez
Bea Salaberri
Mikel Asurmendi
Gurpilak
Eztizen Artola Iturrate
Irati Majuelo
Argialdiak
Miriam Luki
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Leiho bat bihotzean
Aintzane Galardi
Paloma Rodriguez-Miñambres
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Asier Urkiza
Kanbodiako enbaxada
Zadie Smith
Nagore Fernandez
Herriaren hezkuntza eta demokrazia
Nadezhda Krupskaia
Jon Jimenez
Sinposioa
Platon
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Joxe Aldasoro
Etxe bat norberarena
Yolanda Arrieta
Mikel Asurmendi