« Ezagun ezezagun hori | Iruñea besterik »
Jururu / J.E. Urrutia Capeau / Pamiela, 2015
Jururun gertatua Estibalitz Ezkerra / Gara, 2015-07-04
Urrutia Capeauren azken lanak biltzen dituen istorioak Jururun kokaturik daude, eta hango bizilagunen gorabeheretan oinarrituta daude bertan azaltzen diren pertsonaiak ere. Diotenez, Kubako ekialdean den badia honetara iritsi ziren, Kristobal Kolonek gidaturik, espainiarrak 1492an. Kolonizatzaileek indigenek tokiari emandako izenari, hots, “Jururu”-ri, eutsi egin zioten, sarraskiari ekin aurreko begirune keinu bakarrenetarikoa. Baina istoriootan azaltzen denez, leku izenetan ez ezik, tokikoen hazpegi zein ohituretan antzeman daitezke iragan indigenaren aztarnak, Jururuko biztanleek metropoliarekin duten lotura lehenesteko joera duten arren.
Hiztegiaren arabera, jururú hitza erabili egiten da portugesez (noiztik den ez du zehazten), kontrajarriak eman dezaketen bi adieratan. Lehenengoaren arabera, hitzak “pessoa que demonstra uma apatia, um desânimo” (gogogabezia, uzkurdura keinuak agertzen dituen pertsona) adierazi nahi du, eta adibide moduan ondoko esaldia eskaintzen du hiztegiak: “Ele anda muito jururú” (Arras jururu dabil). Bigarren adierak, honakoa dio: “diz-se de pessoa que está com muita raiva” (amorru handia duen pertsonari esaten zaio). Eta adibidea: “Desde que recebu os caroes do pai, ele anda jururú” (aitak errieta egin zionetik jururu dabil). Istorioetako pertsonaiek ez dute uzkurdura zein amorru izpirik azaltzen, ez behintzat pertsonaia uzkurrak direnik edo amorruak jota daudenik esateko moduan. Aitzitik, liburuak bildutako gertaeren arabera, ematen du poztasun ezaxolatiz bizi dutela beren egunerokotasuna. Baina benetan hala da?
“Jururu” irakurtzen ari nintzela behin eta berriz joaten zitzaidan gogoa Urrutia Capeauren aurreko lanera, “Weyleren itzala”. Hark ere Kubari egiten dio so, baina kasu honetan Valeriano Weyler y Nicolau —Kubako kapitain orokor izandakoa eta hainbat kubatarren heriotzaren erantzule, independentzia gudan— da liburuaren ardatz nagusia. Alegia, hark egindakoaren eta hari buruz esan eta gogoratzen denaren gainean oinarritzen da liburua, Michel-Rolph Trouillot Haitiko antropologoak “isildutako historia” izendaturiko hori, garaipen historien itzalean geratutakoa, berreskuratzeko. Zentzu horretan, “Weylerren itzala”-n Weyler y Nicolau ez da, historia ofizialean ez bezala, heroi moduan agertzen, kapitain krudel eta anker bezala baizik. Baina hara zein den paradoxa, haren irudiaren kontra egin arren, liburuaren ardatz nagusia den aldetik Weyler y Nicolauk, “goiko” irudi batek alegia, Kubako independentziaren gaineko historia ulertzeko irudi klabea izaten jarraitzen du.
Aitzitik, Jururun “behekoen”, hots, botere dinamikatik at baina betiere haren eraginpean dauden pertsonaien bizipenak azaltzen zaizkigu. Testuingurua iraultzaren osteko Kuba da, ez independetzia (edo bada zentzu batean, bata bestea gabe ezin baita ulertu), haren argi-ilunak, pertsonaien eguneroko jardunean islatuta/inprimatuta agertu bezala. Azken horrek konplikatu egiten du, lehengo galderari helduta, ezaxolazkoa bezala antzeman daitekeen jarrera, eta “behekoen” biziraupenaren orbitan kokatu.
Jururutarren istorioak tokikoek erabilitako hitzez zipriztindu ditu Urrutia Capeauk, eta haien inguruan oin-oharretan emandako azalpenak irakurrita errusiar formalistek “otstranenie” izendaturiko horren antzekoa sentitu dut, testuaren “ezberdintasuna” edo “bitxikeria” onartuta hura ardura handiagoz irakurtzera bultzatu nauena, bertan azaldutako bizipenen konplexutasuna aintzat hartuta. Urrutia Capeauk berak egindako paisaia-margolanak biltzen ditu liburuak (tarteka Jururun bizi baita egilea), testuaren hiztegi aberatsarekin batera Jurururen irudia zehazten laguntzen dutenak.
Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain
Jon Jimenez
Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide
Paloma Rodriguez-Miñambres
Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga
Mikel Asurmendi
Iragan atergabea
Julen Belamuno
Asier Urkiza
Paziente isila
Alex Michaelides
Nagore Fernandez
Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa
Aritz Galarraga
Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola
Mikel Asurmendi
Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga
Jon Jimenez
Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz
Amaia Alvarez Uria
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Aitor Francos
Urrats galduen hotsa
Luis Garde
Jose Luis Padron
Simulakro bat
Leire Ugadi
Ibon Egaña
Bigarren sexua
Simone de Beauvoir
Mikel Asurmendi