kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Back to Leizarraga / Kepa Altonaga / Pamiela, 2015

Back to Leizarraga Joxe Aranzabal / Faroa bloga, 2015-05-13

Kepa Altonagak ez du ezkutatzen Stephen Jay Gould paleontologo estatubatuarra miresten duela, zientzialari bezainbeste, zientzia dibulgatzaile gisa. Hura bezala, bera ere saiatzen da gure artean zientzia euskaraz zabaltzen. Honekin, hiru liburu irakurri dizkiot gure biologoari, zein baino zein interesgarriagoa: Darwin gurean, Etxepare, Aldudeko medikua, eta azken hau, Back to Leizarraga.

Xabier Amuriza bezala, Kepa Altonaga ere kezkatuta dabil, euskararen garapena kamuts ikusten baitu, batez ere euskara jasoa eta zientifikoarena. Eta hori horrela ikusten du XX. mendea ezkero euskaldunok bizkarra eman diogulako gure klasikoen idazteko moldeari, zeina lotzen baitzen inguruko hizkuntzen ereduarekin, haiekin partekatuta terminologia komuna eta pentsamenduak antolatzeko era.

Egileak hainbat adibide azaltzen digu liburuan zehar, erakusteko purismoak zenbateraino aldendu gaituen Europako hizkuntza nagusietan erabiltzen den teknolektotik. Adibidez, Jokin Zaitegirena, zeinak idatzi zuen Kizkiña, dibulgazioko lan bat zelularen berri emateko. “Izenburutik bertatik abiatuta” dio Altonagak, “Zaitegirena oztopo-lasterketa bat da behaztopa-harritik behaztopa-harrira: artikulu-amaierako hiztegira jo behar da behin eta berriro”.

Juan Garzia Garmendia itzultzailea ere kritikatzen du. Honi leporatzen dio Primo Leviren Sistema periodikoa izeneko lanaren itzulpenean ezkutatzea kimikarien hizkera kanonikoa, originalean erabiltzen dena. Horren harira Altonagak dio: “kanon-faltak nolabaiteko babelizazioa sortzen digu, ezin ditugu-eta erabilitako hitzak zehatz-mehatz deskodifikatu: hitzen adiera ez dago garbi, eta ‘ganduak’ kukutuko digu perpausen esangura”.

Bada beste elementu bat Kepa Altonagak faltan sentitzen duena gure prosa landuan: erlatibo anaforikoa. Alegia, zeina, zeinaren, zeinekin, etabar. Egilearen esanetan, XX. mendera arte, euskal literatura ondo hornituta zegoen alde horretatik. Ondoren, ostera, basamortua. Eta hori erakusteko ere, hainbat adibide jartzen du.

Kepa Altonagaren prosa bera adibide bikaina da berak proposatzen duen bidearena. Behar duenean, ez da mozten nazioarteko hitzak erabiltzen: babelizazio, herentzia, fusio, identiko, uniko, inteligible, estigmatizatu, desafekzio, trinitate, adbokazio, generazio espontaneo, kolofoi, lunar, obsesibo, intergalaktiko… Erlatibo anaforikoa ere takian-potian erabiltzen du, kargatu barik testua.

Asko ikasi dut liburu hau irakurrita. Autokritika egiteko ere balio izan dit, neuk ere sarri jokatu dut-eta purismoaren karta nire idatzietan. Erabat gomendagarria.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak