« Lasai eseri eta luze irakurtzeko parada | Historiaren amaraunean, alderrai »
50 / Patxi Zubizarreta / Txalaparta, 2014
Piztia baten intziria isiltasunean Iraitz Urkulo / Berria, 2014-11-23
Gutako askok hainbeste maite ditugun artefakto eder horietako bat izateko osagairik ez zaio falta. Joserra Senperenaren musikak eta Mintxo Cemillan marrazkilariaren irudiek Patxi Zubizarretaren testua lagundurik, irakurketa-eredu tradizionalaren ordez esperientzia zabalagoa, bereziagoa eskainiko zidalako itxaropenez heldu nion 50 izenburuko disko-liburu ilustratuari. Tamalez, emaitza nahiko dispertsoa da, ez dut osotasun-sentsaziorik antzeman; areago, zenbaitetan aipu, musika, ilustrazio eta testuaren arteko ezinbesteko lotura topatzeko gai izan ez eta koherentzia handirik gabeko proposamena iruditu zait.
Literaturara mugatuz, ordea, inpresioa zeharo bestelakoa da. Liburuko protagonistak aspaldiko hiru lagun dira, bata pianista, bestea margolaria eta hirugarrena, narratzailea ere badena, idazlea. Hirurak aspaldiko lagunak, hirurak artistak eta zein baino zein patetikoagoa. Errezital bat eskaini behar dutelako aitzakian, eta haietako bat 50 urte betetzera doala ospatzeko aprobetxatuz, Panticosan egun batzuk elkarrekin igaroko dituzte. Pertsonaien oroitzapen eta hausnarketetan oinarritutako narrazioak bakoitzaren barne-krisian murgilduko gaitu eta, apurka-apurka, haien arteko sekretuen korapiloa askatzen joango da, misterioari ia azken lerrora arte eutsiz.
Planteamendua, bere originaltasunagatik, guztiz erakargarria egin zait. Egileak, adin jakin batera iritsita begirada atzera botatzen duenaren diskurtso malenkoniatsuari iskin egin, eta bizitzari buruzko ziurtasun oro suntsitzen du, zalantza nonahi hedatuz. Narratzailearen pentsamendu-jario etengabea gai batetik bestera saltoka dabil: denboraren iragatearen kontzientzia, bizitako porrot ugariek eragindako zauriak, arrakastarik gabeko ibilbide profesionalaren zama… eta, nola ez, artea.
Musika, margolaritza eta literatura uztartzen diren une iheskor hori, pertsonaiek bat egin eta beren buruei katarsi zoriontsua baimentzen dieten bakarra. Agerikoa da artearen bidezko salbazioaren aldarria, ez soilik lehen aipatutako diziplinen arteko nahasketa gorabeheratsuan, baizik eta testuaren beraren eraikuntzan ere. Intertestualitatea oso presente dago, testua pasarte literario eta musikal unibertsalei egindako erreferentziez josita ageri baita; ziurrenik, ugarienak Printze txikia ipuinaren ingurukoak direla. Halere, aipamen-zerrenda luzeegia dela eta, elkarrizketa batzuk bortxatu xamarrak, artifizialegiak antzematen dira.
Idazleak, giza harremanen erradiografia egingo balu bezala, hirukote protagonistaren arteko adiskidetasun prekarioa islatzean sentsibilitate berezia erakusten du. Era berean, tonua eta intentsitatearen erabilera ere nabarmentzekoa da. Tonuak irakurketa iradokitzaile eta, batez ere, sentiberari bide ematen dio. Intentsitatea, bestalde, pertsonaien barne-ekaitzarekin, haien baitako giro itogarriarekin estuki lotuta dago. Kontakizun osoan zehar in crescendo doa, heroirik izan ez arren, aspaldi irakurri dudan amaierarik epikoenean lehertu arte. Isiltasunean piztia baten intziria entzun arte.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez