kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Piztutako etxea / Felipe Juaristi / Erein, 2014

Inoiz ez efimeroa Igor Estankona / Argia, 2014-10-05

Finezia bat badauka Felipe Juaristik bakana euskal poesian (Leterena, Anselmirena, Arregi Diaz de Herediarena?) klasiko moderno bat irakurtzen ari zarela sentiarazten dizuna. Benetako poesia dastatzeko aukera dauka berriro irakurleak, daukan forma hau hartu aurretik saiakera tankera hartua zuen liburu honekin. Heraklitorekin hasten da, hasi ere, azkoitiarra: “Ezustekoa dena ez baduzu espero, ez duzu sekula aurkituko”.

Pasioa, maitasuna, ona eta gaitza… bizi-pozaren eta bizi-minaren artean ei dabilen poetaren Piztutako etxea iluminazio bat da hizkuntzarena.

Madrileko La Casa Encendida-n idatzi du poemarioa, horra titulurako arrazoi agerikoa. Baina Felipe Juaristiren ezkutuko eta alegiazko etxe piztua bestelakoa da. Haren leihoetatik dator argi bat, su bat platonikoa, poesia absolutua eta pitzadurarik gabea. Potentzia kanoniko guztiarekin hitz egiten digu denboraz, esate baterako: “Hemen hotza dago,/ eta eskuak zimurtzen dira,/ begiak lausotu/ eta pisudun bilakatzen./ Oroit zaitez diote,/ minik ekarriko ez balu bezala/ mundu horretara itzultzeak”.

Zehaztasunak eta lexikoaren hautaketak zerikusia daukate. Sakontasuna pedantekeriarik gabe eskaintzen da, arintasuna arinkeriarik gabe. Hausnarketaren tonu pausatua eta presarik gabeko bitalismo bat dira liburua hain atsegin bihurtzen dutenak, hain arnasa luzeko. Abstraktutik sentsazio konkretuetara salto zelan egiten duen ikusgarria da, izkina egiteraino astuntasun berezkoari: “Ez gara denbora,/ ez baikara betirakoak./ Denbora bada,/ gugandik kanpo,/ bero dagoen tokiren batean”.

Juaristi irakurriz ikasten du batek zelan esan zerbait ahalik eta ederren, ahalik eta osoen. Bizitzak malenkonia sorrarazten dio, eta era berean maite du aurrera egite hori, hilen pisua biziek eroate obligaziozko hori. Gizaki sentiberaren tolesdurak eta inpotentziak eta ezinak deskribatzen dira beraz Piztutako Etxean, baina modu guztiz patxadatsuan. Libre eta era berean esklabo dela badakienaren kontzientziarekin idazten du Juaristik, juzgatu barik, espantu barik: “Sufritzen eta gozatzen,/ odoletan galtzen gara/ eta zauriak erakusten”. Eta gogoa ematen du elkartzeko kritika honetara beste ahapaldi batzuk, konbentziturik ez dagoen irakurleak ikus dezan nola egin daitekeen abangoardia betiko materialekin, garra artifiziorik gabe.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak