kritiken hemeroteka

8.440 kritika

« | »

Tractatus / Jule Goikoetxea / Susa, 2014

Paradoxaren mugak urratuz Hasier Rekondo / Berria, 2014-09-14

Euskal literatura ustekabe ederrez mukuru datorkigu azkenaldian. Emakume abangoardista gazteek tripulatutako eskifaia horretan Danele Sarriugarteren Erraiak (Elkar, 2014) nobela izan genuen aingura-leku prosaren itsaso berritzailean. Poesiari dagokionean, uda aurretiko arrats haizetsuek Jule Goikoetxearen (Donostia, 1981) Tractatus (Susa, 2014) ekarri digute, neurtitz barrokoz eraikitako proposamen etiko-filosofiko txundigarria ekarri ere. Auto-biografiaren kutsua duen arren, egilearen aita Tomas Goikoetxea Flanagan militante historiko ezkertiarra ardatz imantatua bilakatzen baita, poetak pentsamendu paradoxikoz eta metafora kontrajarrien eztanden artean kokatzen du begi poetikoa bere lehen entregan.

Tractatus poetiko hau hiru partetan banatzen da: Civicus, Magnanimus eta Innavigabilis, Ludwig Wittgensteinen Tractatus hura gogora badatorkigu ere, pentsamenduaren logika azaldu gura duelako nolabait, Jule Goikoetxeren kasuan, “nire hizkuntzaren mugak nire munduaren mugak dira” Vienako filosofoaren esaldi gogoangarria desmuntatu egiten da irudi pirotekniko asaldagarrien bidez, hizkuntzaren debekuak eurak urratuz. Eta poesiaren ahalmena botere baldin bada, mugok urratzeko gaitasunean datza. Poesia izeneko poeman bertan honako hau irakur dezakegu: “Debekatua daukagun / garen guztia / sartzen dugun lekua da poesia. / Signifikantearen erritmoa / bere ondare antizapaltzaileaz / da poesia”.

Liburuak badu orozapaltzailearen aurkako jarrera etikorik eta estetikorik. Haiku minimalista den Humanitatea poeman agertzen zaigu soiltasunez: “Zuzen / zentzugabekeriaren gainean / tente / ibiltzeko sofistifikazio hori”. Goikoetxearen proposamen poetikoan badira kode pertsonalak, batzuetan pertsonalegiak, hala ere, ez dute zanpatzen egitura poetikoaren sendotasun kiskalgarria. Kodeon erabilera neurrigabea irakurleari hermetikoegia gerta dakiokeen arren, munta txikikoak dira ulergarritasun arazoak eraikin poetiko ausartaren aurrean. “Zentzuaren logika nagusi balitz / humanitatea ez litzateke existituko / beraz eskerrak / zor zaizkionak baino ez”.

Liburuaren funtsezko beste ardatz bat maitasunaren gaineko ikusmolde kaleidoskopikoa eta heterodoxoa da. Mito eta aurre-iritzi guztiak hauts bihurtu nahi ditu, gorputzaren presentzia gordina eta bakuna baliatuz: “…Zure sentsualitatea nahi dut / omisio belo artean / atzamarkada arinen / basatasun eutsia / diskrezioz armatua / labainduz / nire gorputza / zurean”. Maitasun objektuarekin bat egiteko gorputz fisikoaren alkimia, errealitatea transzenditzeko xedez. Baina ez da inondik inora ihesaldi mistikoarekin gisa engaiatuko, Goikoetxeak ondo sustraitzen ditu oinak paradisu lurtar honetara, paradoxaren ahalmena profitatuz. Jainkotiarra poema ederrean horrela mintzo zaigu: “…jainkotiar antzeko patxada / hain kolpatua / non apurtezin”.

Jule Goikoetxearen metafora eta paradoxa artean uda oso bat galtzea bizitza galtzea bezain tentagarria gerta dakiguke. Ustekabe atseginez betetako euskal poesiaren unibertso oparoan beste poeta tentagarri bat jaio da. Bitartean, poesia eta poetak hilda daudela errepikatuko dugu etengabe, okagarri, eta poeten begiek behin eta berriro gaztigatuko digute antzeko salmoekin: “Saturnok ez du deus jakin nahi / ugaztun berritsuez…”.

Azken kritikak

Ttau eta biok
Joseba Esparza Gorraiz

Paloma Rodriguez-Miñambres

Zoriona, edo antzeko zerbait
Karmele Mitxelena

Asier Urkiza

Pleibak
Miren Amuriza

Nagore Fernandez

Euskaldun fededun
Pruden Gartzia

Jon Jimenez

Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi

Ibon Egaña

Amok
Stefan Zweig

Paloma Rodriguez-Miñambres

Hetero
Uxue Alberdi

Mikel Asurmendi

Itzulpena-Traducción
Angel Erro

Anjel Lertxundi

Detaile xume bat
Adania Xibli

Amaia Alvarez Uria

Zebrak eta bideak
Nerea Loiola Pikaza

Paloma Rodriguez-Miñambres

Bar Gloria
Nerea Ibarzabal Salegi

Mikel Asurmendi

Euri gorriaren azpian
Asier Serrano

Jon Jimenez

Lurpeko ezkutuan idatziak
Fiodor Dostoievski

Asier Urkiza

Gailur ekaiztsuak
Emily Brontë

Aritz Galarraga

Artxiboa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

2024(e)ko ekaina

2024(e)ko maiatza

2024(e)ko apirila

2024(e)ko martxoa

Hedabideak