« Puskak biziz | Gure aurriak »
Tractatus / Jule Goikoetxea / Susa, 2014
Paradoxaren mugak urratuz Hasier Rekondo / Berria, 2014-09-14
Euskal literatura ustekabe ederrez mukuru datorkigu azkenaldian. Emakume abangoardista gazteek tripulatutako eskifaia horretan Danele Sarriugarteren Erraiak (Elkar, 2014) nobela izan genuen aingura-leku prosaren itsaso berritzailean. Poesiari dagokionean, uda aurretiko arrats haizetsuek Jule Goikoetxearen (Donostia, 1981) Tractatus (Susa, 2014) ekarri digute, neurtitz barrokoz eraikitako proposamen etiko-filosofiko txundigarria ekarri ere. Auto-biografiaren kutsua duen arren, egilearen aita Tomas Goikoetxea Flanagan militante historiko ezkertiarra ardatz imantatua bilakatzen baita, poetak pentsamendu paradoxikoz eta metafora kontrajarrien eztanden artean kokatzen du begi poetikoa bere lehen entregan.
Tractatus poetiko hau hiru partetan banatzen da: Civicus, Magnanimus eta Innavigabilis, Ludwig Wittgensteinen Tractatus hura gogora badatorkigu ere, pentsamenduaren logika azaldu gura duelako nolabait, Jule Goikoetxeren kasuan, “nire hizkuntzaren mugak nire munduaren mugak dira” Vienako filosofoaren esaldi gogoangarria desmuntatu egiten da irudi pirotekniko asaldagarrien bidez, hizkuntzaren debekuak eurak urratuz. Eta poesiaren ahalmena botere baldin bada, mugok urratzeko gaitasunean datza. Poesia izeneko poeman bertan honako hau irakur dezakegu: “Debekatua daukagun / garen guztia / sartzen dugun lekua da poesia. / Signifikantearen erritmoa / bere ondare antizapaltzaileaz / da poesia”.
Liburuak badu orozapaltzailearen aurkako jarrera etikorik eta estetikorik. Haiku minimalista den Humanitatea poeman agertzen zaigu soiltasunez: “Zuzen / zentzugabekeriaren gainean / tente / ibiltzeko sofistifikazio hori”. Goikoetxearen proposamen poetikoan badira kode pertsonalak, batzuetan pertsonalegiak, hala ere, ez dute zanpatzen egitura poetikoaren sendotasun kiskalgarria. Kodeon erabilera neurrigabea irakurleari hermetikoegia gerta dakiokeen arren, munta txikikoak dira ulergarritasun arazoak eraikin poetiko ausartaren aurrean. “Zentzuaren logika nagusi balitz / humanitatea ez litzateke existituko / beraz eskerrak / zor zaizkionak baino ez”.
Liburuaren funtsezko beste ardatz bat maitasunaren gaineko ikusmolde kaleidoskopikoa eta heterodoxoa da. Mito eta aurre-iritzi guztiak hauts bihurtu nahi ditu, gorputzaren presentzia gordina eta bakuna baliatuz: “…Zure sentsualitatea nahi dut / omisio belo artean / atzamarkada arinen / basatasun eutsia / diskrezioz armatua / labainduz / nire gorputza / zurean”. Maitasun objektuarekin bat egiteko gorputz fisikoaren alkimia, errealitatea transzenditzeko xedez. Baina ez da inondik inora ihesaldi mistikoarekin gisa engaiatuko, Goikoetxeak ondo sustraitzen ditu oinak paradisu lurtar honetara, paradoxaren ahalmena profitatuz. Jainkotiarra poema ederrean horrela mintzo zaigu: “…jainkotiar antzeko patxada / hain kolpatua / non apurtezin”.
Jule Goikoetxearen metafora eta paradoxa artean uda oso bat galtzea bizitza galtzea bezain tentagarria gerta dakiguke. Ustekabe atseginez betetako euskal poesiaren unibertso oparoan beste poeta tentagarri bat jaio da. Bitartean, poesia eta poetak hilda daudela errepikatuko dugu etengabe, okagarri, eta poeten begiek behin eta berriro gaztigatuko digute antzeko salmoekin: “Saturnok ez du deus jakin nahi / ugaztun berritsuez…”.
Zuzi iraxegia
Amaia Alvarez Uria
Ainhoa Aldazabal Gallastegui
O.ten gaztaroa neurtitzetan
Arnaud Oihenart
Gorka Bereziartua Mitxelena
Ez-izan
Jon K. Sanchez
Aiora Sampedro
Pleibak
Miren Amuriza
Jon Jimenez
Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien
Asier Urkiza
Oroi garen oro
Beatriz Chivite
Nagore Fernandez
Jakintzaren arbola
Pio Baroja
Aritz Galarraga
Antropozenoaren nostalgia
Patxi Iturregi
Hasier Rekondo
Francesco Pasqualeren bosgarren arima
Unai Elorriaga
Mikel Asurmendi
Baden Verboten
Iker Aranberri
Paloma Rodriguez-Miñambres
Ezer ez dago utzi nuen lekuan
Itziar Otegi
Mikel Asurmendi
Dolu-egunerokoa
Roland Barthes
Asier Urkiza
Guardasol gorria
Lutxo Egia
Nagore Fernandez
Zero
Aitor Zuberogoitia
Jon Jimenez