susa | literaturaren zubitegia | literatur emailuak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | euskarari ekarriak

« Bidaiak | Urperatze handia »

Xahmaran / Jon Arretxe / Erein, 2009

Uzta beltza Jose Luis Padron / Bilbao, 2010-01

“Uzta gorria” izena jarri dio Erein argitaletxeak genero beltzeko literatura lanak biltzeko sortu duen sail berriari. Henning Mankell suediarraren Aurpegirik gabeko hiltzaileak, Donna Leon estatubatuarraren Heriotzarako jantzita eta Haruki Murakami japoniarraren Gauren sakonean aurkeztu dituzte. Eta Jon Arretxeren Xahmaran.

Xahmaran Ertasiako tradizioko izaki mitologikoa da, erdi emakumea erdi sugea. Kondaira asko daude haren inguruan, batez ere kurduen artean. Jakituria sinbolizatzen du, emankortasuna ere bai, sekretuen gordetzailea da, bizia nahiz heriotza eman ditzake… Emakume kurduek sarri izaten dituzte Xahmaran-en irudiak euren geletan.

Argumentuaren parte modura xenofobia eta Kurdoen arazoa bezalako gai zailak ere ukitu nahi izan ditu Arretxek. Nobela beltzetan ohikoa izaten da kritika soziala, baina Xahmaran nobelaren helburu nagusia ez da ezeren salaketa egitea, nobela beltza baita, fikzioa. Dena dela, ezinbestean azaltzen dira zenbait arazo, eta horrek trama nagusia jantzi eta apaindu egiten duela uste dut. Pertsonaia nagusiak Istanbulen bizi diren kurdu batzuk dira, Kawa sikarioa eta bere ama elbarria. Kawaren aita eta anaia nagusiak gerrillariak ziren eta mendian hil zituzten, eta amaren ametsa egunen baten Kurdistanera itzultzea da, baina Kawa ez dago horren konbentzituta. Honen beste anaia bat eta arreba bat Munichen bizi dira eta jarrera xenofoboak jasan behar dituzte.

Bidaiei buruzko literatura eta nobela beltza, biak uztartzen dabilen azken honetan, Jon Arretxek, alde batetik, nobela beltzetan ohikoa den trama interesgarriren bat sortu nahi du, eta beste aldetik kokaguneari, hiriari edo herrialdeari, ohi baino protagonismo gehiago eman, haren xarma ere islatuz eta aprobetxatuz. Fatum-en pertsonaia nagusia Lisboa bera zen, Mario Barbosarekin batera, Morto Vivace-n Parisko auzoen artean dagoen alde handia erakutsi eta islatu nahi izan zuen, eta Xahmaran-en Istanbulek berak pisu handia dauka.

Lehendik ere nahiko ondo ezagutzen du egileak Istanbul, eta idazteko helburuaz edo agian aitzakiaz, beste hiru aldiz bisitatu du, beti ere portatila motxilan, hantxe idazteko asmoz. Han egonda askoz hobeto aprobetxatu du denbora eta konbentzituago idatzi du, sinesgarritasun handiago emanez kontatzen duenari.