kritiken hemeroteka

8.518 kritika

« | »

Hori da umorea, maisu! / Mo Yan (Aiora Jaka - Maialen Marin) / Elkar, 2013

Gosearen idazle Iker Zaldua / Gara, 2014-03-16

Mo Yani fantasia hutsa irudituko zitzaiokeen, soldaduskan zegoela idazten hasi zenean noizbait Literaturako Nobel saria jasoko zuela esan izan baliote. Gosea ongi ezagututako haur eta gaztetxoa izan zen, Txinan tripa-zorrien soinua eguneroko ogia zen garaian landa-eremuko haurra. Horrenbestez, idazten hastearen arrazoia sari potoloen ametsetatik aparte bilatu behar dugu, berak aitortu zuenez: “Orduan jakin nuen: idazle izanez gero, jiaoziak jango nituen egunean hirutan, haragiz beteak gainera, hori bai bizitza zoriontsua!”. Egia esatera, sabela berdintzea baino sari potoloagorik ez dago zuhaitzen enborrak zuritzen ibili den haurrarentzat.

Haatik, idazle izateko eta hori ogibide bihurtu ahal izateko, abilezia behar da, trebetasuna behar da. Mo Yanek badauka zer konta eta badu ongi kontatzeko abilezia, errealitate gordina umorez azaltzeko adinakoa, absurduarekin jokatzeko adinakoa. Hain zuzen, absurduaren trataera dela medio, Kafkarekin alderatu izan dute sarritan.

Egiaz, egoera absurduak aurkezten ditu, baina atzean berak ezagutu zuen landa-eremuko Txina hori salatzeko grina agertzen da indarrez, 60ko hamarkadako garai “arraro eta fanatikoa”. Hitz egin nahi izan du Mo Yanek, egia esateko premia zegoela iritzita.

Hala, ipuin-bilduma hau kritika sozial batekin abiatzen da: erretiroa hartzeko adinera iristeko hilabete baino falta ez duen langilea kaleratu egingo dute eta egoera absurdu horren aurrean irtenbide harrigarria bururatzen zaio, abandonatutako autobus bat berriztatu eta maitasuna publikoki erakustea debekatua dagoen herrialdeko maiteminduentzat habia bat eraikitzea. Bildumako ipuin luzeena da eta gehien gustatu zaidana, umore zertzeladak apartekoak dira eta amaiera, egoera bezain absurdua.

“Gizona eta Piztia” du izenburua bigarren ipuinak. Bakardadea hitz larritan, gizakiak gizatasunik ezak eraginda bizi duen bakardadearen ispilu dela esango nuke, agertokia Japonia da eta txinatar soldadua bertako leize-zulo batean gordeta dago, noiz eta Txina eta Japonia gatazkan zeuden garaian, 30eko hamarkadaren amaieran. Deskribapenak zehatzagoak dira, erritmoa mantsoagoa da eta argazkia lausoa. Elkarrizketarik ez dago, idazlea bakarrizketan ari zaio idazleari, mezu gordin bat igortzeko asmoz, azken lerroan nabarmentzen duena: “benetan gertatutakoa errespetatu behar da”.

“Hegaldia” izenekoan absurdua nabarmenago agertzen da eta, horrekin batera, fantasiaren mozorroa ikus dezakegu agerian, berriro ere errealitate beltzaren adierazgarri. Debekatutako harremanek egoera ezin absurduagoa jartzen dute aurrez aurre eta fantasiak amaiera harrigarria ematen dio dramari.

Azkenik, nire ustez ipuin gordinena dena aipatu nahi nuke. Bilduma honetako azkena, “Haur abandonatua”. Bertan haur bakarraren politika ulertezin eta krudela ekartzen digu idazleak. Bikote batek haurtxo (neskatila) jaioberri abandonatu bat aurkitu eta bere gain hartzea erabakitzen du, berezko haur bat izateari muzin eginez. Gordintasun osoz kontaturik dago hau; hala behar zuen gainera. Idazleak berak ere zalantzan jartzen du gizakia halako egoeren aurrean: “Gizateriaren bilakaera halako mailara iritsi da, non animalien mundutik bereizten duen marra paperezko orri bat bezain mehea baita”. Ileak tente jartzeko istorioa egiazko historia baten barnean.

Liburuak Jokin Zaitegi Itzulpen Saria eskuratu zuen 2012an eta beste behin itzultzaileen lan itzela azpimarratu nahi dut horren harira. Horrenbeste gustatu zaidan esaldi bat ekarriko dut horretarako: beste aldean itzultzailea dago.

Azken kritikak

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Asier Urkiza

Paziente isila
Alex Michaelides

Nagore Fernandez

Eromenaren laudorioa
Erasmo Rotterdamgoa

Aritz Galarraga

Coca-Cola bat zurekin
Beñat Sarasola

Mikel Asurmendi

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Jon Jimenez

Amaieratik hasi
Naia Torrealdai Mandaluniz

Amaia Alvarez Uria

Ehun zaldi trostan
Ainhoa Urien

Aitor Francos

Urrats galduen hotsa
Luis Garde

Jose Luis Padron

Simulakro bat
Leire Ugadi

Ibon Egaña

Bigarren sexua
Simone de Beauvoir

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak