kritiken hemeroteka

8.549 kritika

« | »

Amaren heriotzak libreago egin ninduen / Mari Luz Esteban / Pamiela, 2013

Poeta berantiarraren uzta Hasier Rekondo / Berria, 2013-10-13

“Heriotza bizi dugun bizitza bat da. Bizitza etorri datorren heriotza da”, zioen Jorge Luis Borgesek. Bizitza eta heriotzaren arteko mugak lausotuak zaizkigu hilkorroi, batak bestean ehuntzen baitu forma eta esangura. Mari Luz Estebanek (Pedrosa de Valdeportes, Espainia, 1959) heriotza profitatu du bere bizitza ontzeko, bere lehen poema liburua ondu duen gisara, “Ama hil zen eta erdi-minetik ihesi guran denboraren ferekaz ahots propio hau umatuz joan zitzaidan”.

Poeta berantiarra izanagatik, itxaron-gelan, esperoan zegoen ahotsak bazuen zer esan franko, Amaren heriotzak libreago egin ninduen (Pamiela, 2013) poemarioan islatzen duenez. Estebanen pentsamenduaren “poesia helduak” fruitu umotuak ematen dizkigu dastatzera; gaien aldetik aski jorratuak izan arren, begirada berri bat proposatzen baitigu: heriotzaren amildegia izan litekeen bizitzaren ahulezia, sexu eta desiraren arteko basamortu hezeak, emakume izatearen ezintasunak eta betetasunak, eta guraso sentitzearen sentimendu gazi-gozoak. Gaien hautak berak topikoetan erortzeko arriskuak eskaintzen zituen, eta nago zenbait poematan halaxe gertatu zaiola, poema diskurtsiboenetan batez ere. Lehen poema liburuaren bide-saria nonbait. Baina zaila da oso “topikokeria” horri ihes egitea oka egiteraino erabiliak diren gaiak aukeratu badira. Hala ere, titulutik bertatik saiatu da Esteban topikoa saihesten, ezohiko begirada erabiliz eta berrizendatzeari bataioaren indarra emanez. Amaren heriotza norberaren askatasuna izan daitekeela boutade-tzat hartuko genuke poetaren zintzotasuna ageri-agerikoa irudituko ez balitzaigu lehen lerrotik bertatik, gure literaturan hain hedatua den “kostunbrismo sentimental” horretatik kanpo kokatzen baita poeta.

Eta prozesu horretan guztian tabuak hausteko joera nagusi zaio poetari. “Barka iezadazue biraoa, baina neure semearekin besarkada intimoan nagoela desiraren atarian atalas hori inolaz ere iragango ez dudala jakinda berresten dut neure izaera sexuala”. Bizitzak ixten dizkigun sufrimendu eta gozamenerako orbainak berrizendatzea du xedetzat poetak, baina mugak aitortuz, “gorputzez hitz egiten dut, gorputzez idazten dut, neureaz gutxi jakinda”. Igarotako urteen esperientziak ez baitu jakituria eskaintzen, bakardadean egositako lasaitasun ez-materiala baino. “Bakardadean gura nuke hil bakardadea sortuz idaztean bezala”.

Ideien poesia da nagusi Estebanena eta poetaren ahuldade aitortuan dute oinarri eta sustrai ideiok, emakume izatearen transzendentziatik abiatuta. Barne ahulezia lau haizetara aitortuz lortzen baitu poetak “lantuaren etxean” irauteko hauspoa. “Sumindurarik sutsuena ere sortu zen behin maitasunetik, ez nekien noraino naizen haserre hori, noraino amorru hori”. Ez da kasualitatea sentimenduen eta gorputzaren antropologia izatea Estebanen aurreko saiakeretan hizpide. Sentimenduek ez dutenez kronologiarik, poetak ez du kronologia zehatz bat aukeratu lerroak liburuaren geografian kokatzean. Bizitza osoan zehar idatzitako poemek poemario isolatuan hartu dute leku.

Philip Larkin poeta ingelesaren aburuz, poetak, gazte zein helduagoa izan, bere buruari plazera emango dion zerbait ekoizten saiatu beharra dauka, eta ez bakarrik idazten duenean, pare bat aste geroago baino; Mari Luz Estebanek plazer hori berreskuratu du eta bi aste baino gehiago itxaron du, bizitza oso bat egon baita poetaren itxaron-gelan, isiltasunak desengainatu duen arte. “Nola deitu otoitz xederik ez duen isiltasun hori?”.

Azken kritikak

Anatomia bertikalak
Lierni Azkargorta

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Lurrez estali
Ximun Fuchs

Jon Jimenez

Irakurketaren aldeko manifestua
Irene Vallejo

Mikel Asurmendi

Poesia guztia
Safo

Mikel Asurmendi

Josefa, neskame
Alaitz Melgar Agirre

Jon Jimenez

Oihaneko ipuinak
Horacio Quiroga

Jon Jimenez

Reset
Aitziber Etxeberria

Mikel Asurmendi

Baden verboten
Iker Aranberri

Jose Luis Padron

Gizaberetxoak gara
Mikel Urdangarin Irastorza

Jon Jimenez

Iragan atergabea
Julen Belamuno

Hasier Rekondo

Haragizko erreformak
Mari Luz Esteban

Mikel Asurmendi

Eusqueraren Berri onac
Agustin Kardaberaz

Gorka Bereziartua Mitxelena

Juana
Jon Artano Izeta

Mikel Asurmendi

Kontra
Ane Zubeldia Magriñá

Jon Jimenez

Artxiboa

2025(e)ko iraila

2025(e)ko abuztua

2025(e)ko uztaila

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

Hedabideak