kritiken hemeroteka

8.288 kritika

« | »

Bizkartzainaren lehentasunak / Iñaki Irasizabal / Elkar, 2013

Beltza, azkarra, sinplea Alex Gurrutxaga / Berria, 2013-06-09

Liburu batzuk, errazak izan nahiz ez, best seller bihurtzen dira merkaturatzean, idazleak nahiz liburuak zabalkunde handia izan dutelako. Beste liburu batzuk best seller izaerarekin sortzen dira: irakurterrazak izan nahi dute, trama txukuna baina ez konplikatuegia eta forma narratibo argia izan. Esan daiteke Bizkartzainaren lehentasunak bigarren motako nobela dela, alegia bere ezaugarri nagusiak best seller beltz bat sortzera bideratuta daudela. Idazleak berak esan du “nobela azkarra, beltza eta irakurterraza” dela, eta definizioa oso egokia da testua aztertuz gero.

Nobela Bilbon kokatzen da. Bertan, Martin Goena protagonistak bake prozesuak aurrera egin dezan funtsezko zeregina onartu du: ETAn sator gisa aritu den gizon bat (Oier) babestea. Irasizabalek erabili duen kontamoldeak ez du aparteko konplikaziorik: istorioa lehenaldian, denbora kronologikoa jarraituz eta hirugarren pertsonan dago kontatua. Trama nahiko sinplea da, egitura klasikoduna: zerbait okertzen da, eta gero apurka desoreka hori konpontzen joaten da. Gainera, pertsonaia gutxi daude, eta trama ez da inoiz nahasgarria gertatzen. Pertsonaia bakoitza duen funtzioak definitzen du, eta ez karakterizazio sendoak. Salbuespena protagonista da, Martin Goena, gehien fokalizatzen dena eta pertsonaia nagusia denez gero.

Testuaren ezaugarri garrantzitsuenetakoak abiadura eta suspensea dira. Suspensea mantentzeko hainbat errekurtso erabiltzen ditu Irasizabalek, nagusiki informazioa erdizka ematea; hona adibide bat: “Oier ez zen sekula kexatzen, eta Martinek ematen zizkion agindu guztiak betetzen zituen; hori uste zuen Martinek behintzat” (30. or.). Abiadura inportantea denez, ugariak dira elipsiak eta laburpenak denbora hilak saihesteko eta geldiunerik egon ez dadin. Salto horiek ez dira oso modu sotilean egiten, eta horrek narrazioa itsusten duela esango nuke. Bestalde, bereziki azkarra gertatzen da amaiera, eta faltan sumatu dut korapiloa askatzen denean tentsioari pittin bat gehiago eustea.

Istorio nagusiak duen berrikuntza da egoera politikoaren inguruko kontuak agertzen direla. Istorioak, ezer baino lehen, lotura zuzena du euskal gatazkarekin. Horrez gain, politika dosiak agertzen dira han eta hemen. Hasieran printza batzuk bakarrik dira, eta nobelak aurrera egin ahala zuzenago sartzen da politikaren gaia. Nabarmentzekoak aipaturiko printza horiek dira, esate baterako, nola erabiltzen den modu ironikoan “bakearen alde” zerbait egitearen ideia. Halere, esan behar da gogoeta luzerik ez dagoela: gertaerak deskribatzen dira, eta akzioa da nagusi. Hortaz, kritika ere zeharka egiten da, batzuetan modu sotilean eta beste batzuetan argiago. Modu finean egiten dela esango nuke, esaterako, hainbat momentutan kritikatzen denean alabak (ezker abertzalearen bueltan dabilenak) duen postura manikeoa.

Beste alde batetik, azpimarratu beharrekoa da aitatasunaren gaia nola jorratzen den. Martinek politikaren eta bizitza pertsonalaren arteko kinka bizi du: politikak bizitza pertsonala urratzen dio, eta gatazka horretan agertzen dira benetan bizkartzainaren lehentasunak, hein handi batean aita mugiarazten duena alabarekiko maitasuna da-eta. Egiazki ez da gai horretan asko sakontzen, nahiz eta irakurleak erraz interpreta ditzakeen aita-alaben jokabideak.

Esan bezala, nobela azkarra, entretenigarria eta irakurtzeko erraza da. Kontua da erraza dena sinplea ere gerta daitekeela. Eta sinplea denarentzat itxita daude Literaturaren ateak.

Azken kritikak

Gizon barregarriak
Joxean Agirre

Asier Urkiza

Barbaro iraun
Louisa Yousfi

Amaia Alvarez Uria

Izotz ura
Lide Hernando Muñoz

Aiora Sampedro

Palestinaren okupazioaz eta kolonizazioaz
Perry Anderson

Irati Majuelo

Itzulerak
Miren Agur Meabe

Aiora Sampedro

...eta gauetik, euria
Fertxu Izquierdo

Jon Jimenez

Carvalho Euskadin
Jon Alonso

Asier Urkiza

Hitzak palmondo
Silvia Federici

Nagore Fernandez

Altxa, hildakoak
Fred Vargas

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Alderdi komunistaren manifestua
Karl Marx / Friedrich Engels

Aritz Galarraga

Maitasun kapitala
Karmele Jaio

Mikel Asurmendi

Larrosa bat Groenlandian
Iban Garro

Paloma Rodriguez-Miñambres

Jausiz
Alain Mendizabal Diaz

Maddi Galdos Areta

Hiriak eta urteak
Xabier Montoia

Irati Majuelo

Artxiboa

2024(e)ko martxoa

2024(e)ko otsaila

2024(e)ko urtarrila

2023(e)ko abendua

2023(e)ko azaroa

2023(e)ko urria

2023(e)ko iraila

2023(e)ko abuztua

2023(e)ko uztaila

2023(e)ko ekaina

2023(e)ko maiatza

2023(e)ko apirila

Hedabideak