kritiken hemeroteka

8.528 kritika

« | »

Ilargi horia / Joxemari Iturralde / Pamiela, 2012

Historia istorioari gailentzen zaionean Leire Zubeldia / Gara, 2013-04-14

“Iritsi da Melillara azkenean”. Liburuaren lehen esalditik kokatzen gaitu Joxemari Iturraldek gertaeren tokian. Ilargi horia eleberria, hasi, jarraitu eta bukatu, Maroko eta Espainiaren arteko mugan gertatzen da. Tokia beti bera izango da liburu osoan zehar; denbora da aldatzen dena. Bi garairen arteko zubi lana eginez osatzen du tolosarrak nobela: Bat, iragan hurbilekoa, zehatz mehatz adierazten ez den arren, aurreko mende amaierakoa. Beste garaia, eta pisuzkoena, XX. mendeko bigarren hamarkadakoa, Rifeko gerra edo Afrikako gerra bezala ezaguna den gudua piztu zenekoa, alegia.

Historiako eskola-liburuetan apenas agertzen den pasarte bat aukeratu du Joxemari Iturraldek. Literaturan ere gutxitan agertu da Afrika Iparraldeko gudua. Honen oihartzuna apala izan arren, euskaldunontzat badu pisua. Izan ere, ehunka euskaldun izan ziren Afrikan mairuen aurka borrokatzera destinatuak.

Protagonista Melillara iristen da lan kontuak direla-eta salmenta batzuk egiteko asmoz. Ez dakigu bere izenik, (hirugarren pertsonan hitz egiten duen narratzaileak “bisitaria” deitzen dio) baina abizena aski ezaguna da paraje haietan: Aretioaurrena. Izan ere, protagonistaren aita eta osaba besteak beste, Afrikako Gerran moroen kontra borrokan aritu ziren. Horren lekukotza bisitariak berak ikusten du kanposantura gerturatu eta Areitioaurrena abizena hilerrian idatzirik ikusita. Egun batean, Bisitariak ostatu hartzen duen hoteleko harreran egoten den mutilak enkargu bat ematen dio. Mazmer delako agure batengana joateko gonbidapena jasotzen du, berari asko interesatuko zaion zerbait omen du kontatzeko. Mazmer jauna, protagonistaren aita, osaba eta euskaldun askorekin batera aritu zen borrokan frontean. Honek Almanaka bat ematen dio irakurtzeko. Bertan kontatzen dira Areitioaurrenatarren taldean borrokan aritu ziren soldadu euskaldun eta espainolen gorabeherak.

Lehenengo pertsonan idatzitako almanaka hau da nobelaren muina. Liburuaren erdia hartzen du. Gehiegi. Izan ere, liburua ia-ia gerrate haren kronika da. Almanakak fronteko gertaera lazgarrien lekukotza eskaintzen du, eta maiz bultzatzen du irakurlea gizakiaren krudelkeriari buruz hausnarketa egitera.

Baina pasarte historikoa istorioari, nobelari, gailentzen zaio, eta irakurle hau behinik behin, fikzio, literatura gosez geratu da. Areitioaurrenatarren istorioa, bai bisitariarena eta bai honen ahaideena borobiltzen du idazleak, baina sakontasuna falta zaio. Ezer gutxi dakigu pertsonaia horiei buruz, trama nagusia osatzeko beharrezkoak diren datuak soil-soilik.Gainera, amaiera bera ere ez da ezustekoa izan, irakurle intuizioak igarri dezakeen amaiera baita. Era berean, Almanakan ateratzen diren borroka-lagunei buruz ez dakigu izena besterik. Koadro bat deskribatu du idazleak, baina ez du koadro horretan agertzen diren pertsonei buruz hitz egin. Eleberriaren izenburua uzten dut irakurlearentzat amu gisa: Ilargi horia. Bere esanahia benetan ederra da. Irakurleak almanakan aurkituko du.

Azken kritikak

Izena eta izana
Jon Gerediaga

Asier Urkiza

Amok
Stefan Zweig

Nagore Fernandez

Auzo madarikatua
Felix Urabayen

Jon Jimenez

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Amaia Alvarez Uria

Olatuak sutzen direnean
Haritz Larrañaga

Joxe Aldasoro

Bisita
Mikel Pagadi

Mikel Asurmendi

Lur jota Parisen eta Londresen
George Orwell

Asier Urkiza

Eresia
Goiatz Labandibar

Nagore Fernandez

Carmilla
Joseph Sheridan Le Fanu

Paloma Rodriguez-Miñambres

Borrero txiki bat
Xabier Mendiguren

Mikel Asurmendi

Puntobobo
Itxaso Martin Zapirain

Jon Jimenez

Txori Gorri. Andre siux baten idazlanak
Zitkala-Sa

Ainhoa Aldazabal Gallastegui

Profilak (Mugetan barrena)
Amaia Iturbide

Paloma Rodriguez-Miñambres

Paradisuaren kanpoko aldeak
Bernardo Atxaga

Mikel Asurmendi

Artxiboa

2025(e)ko ekaina

2025(e)ko maiatza

2025(e)ko apirila

2025(e)ko martxoa

2025(e)ko otsaila

2025(e)ko urtarrila

2024(e)ko abendua

2024(e)ko azaroa

2024(e)ko urria

2024(e)ko iraila

2024(e)ko abuztua

2024(e)ko uztaila

Hedabideak