susa | literatur emailuak | literaturaren zubitegia | euskarari ekarriak | armiarma | klasikoak | aldizkarien gordailua | basquepoetry | ipuina.eus | ganbila.eus

« Zaurietatik arnas hartzen | Ilusioen galeraz »

Made in Galiza / Sechu Sende (Txerra Rodriguez) / Txalaparta, 2012

Urte berrirako asmo zintzoa Santi Leone / zuzeu.eus, 2013-01-02

Eguberrietan, suerte txarra izaten ohi dut liburuekin, eta oporraldi labur horretarako liburu kaskarrak hautatzen ditut maiz. Bilbao – New York – Bilbao, edo Xake mate, konparaziorako, joan diren urteetako eguberrietan izan nituen irakurgai. Aurten, berriz, Made in Galiza irakurri dut (Sechu Sendek galegoz idatzia, Txerra Rodriguezek euskaratua eta Txalapartak argitaratua), eta ezin erran gustatu zaidanik. Liburuak arrakasta handia izan omen du Galizian, egiazko fenomeno sozial bihurtzeraino, nonbait. Tira, Twilight saga ere fenomeno sozial bilakatua dugu aspalditik, eta, gure artean, lip-dubek edo bertsolaritzak jende franko mugiarazten dute, baina niri ez didate zirrara berezirik sorrarazten.

Senderen liburuak galizieraren egoera du abiapuntu, eta, testu labur eta ustez zirikatzaileen bidez, galiziera ikasi eta galizieraz egiteko arrazoiak eskaini nahi izan dizkio irakurleari. Kontrazalean aitortzen den bezala, euskararen egoerarekin paralelismoa dagoelakoan ekarri dute testua gure hizkuntzara. Eta nik ere gure egoerarekin paralelismoa badelakoan egin dut iruzkin hau. Ipuin batzuk, halere, nahiko arrotz suertatzen dira euskal testuinguruan: lehenbizikoan (“Hitz egitea”), adibidez, solas egiten hastekotan dagoen nini baten gurasoak galizieraz egiten dute beren artean, baina umeari espainolez egiten diote (ezohiko samarra gure artean); eta “Nh positiboa” ipuinean, begiek ñir-ñir egiten zidatela, ñ berez letra espainola dela irakurri nuen.

Liburuan, erdarakaden inbasioa ikusiko dugu, hizkuntza galduak altxatzen dituen bulegoa, hitzak asmatzen dituen enpresa, eta bertze hainbat asmakizun, nahiko diskurtso ezagun eta, dena errateko, gogaikarri osatzen dutenak. Diskurtso hori melenga ez denean: galizierak, antza, ama lurrarekin mintzatzeko balio du; edo, egun batean, liburutegietan jendeari isiltzeko eskatzen zion gizonak urtean berak errandako hitzak zenbatu zituen, eta harritu zen haien artean “maitasun” hitza ez zegoelako (!!), eta abar. Herria hitza, jakina, hamaika bider agertuko zaigu orrialdeetan zehar.

Urtero, ikastolatik atera berri diren zenbait ikasleri azterketa egin behar izaten diot Hizkuntza Eskolan. Eta, maiz, diskurtso hau aditzea egokitzen zait: “Normalean ez dugu euskaraz egiten; badakigu egin beharko genukeela, bestela euskara galduko dela, baina ez dugu ohiturarik, eta guziok euskaraz jakin arren, normalean erdaraz egiten dugu”. Teoria badakite, beraz; erru sentimendua barnera dezaten lortu dugu; lortu ez duguna zera da, euskaraz egin dezaten. Made in Galiza-ko diskurtsoa ez dakit Galizian berria den; Euskal Herrian, nire ustez, ez. Zaharra ez ezik, zaharkitua ere bada. Euskarari buruz eta euskararen egoeraren gainean euskaraz egitea euskaraz egin behar dugula erakusteko baino ariketa aspergarriagorik ez da naski mundu honetan. Egia da euskaraz (edo galizieraz) bizitzeko hautua egiteko, nork halako narrazio txiki bat behar izaten duela (abertzaletasuna aipatuko dute batzuek; arbasoen hizkuntza zela, bertze zenbaitek; neska-lagunak ametsetan euskaraz egiten ziela, bertze batzuek), baina horrek ez du erran nahi narrazio pertsonal horiek egokiak direnik ez literatura egiteko (Made in Galizan bezala), ez ondokoa nazkatzeko (maiz euskaltegietan egiten dugun bezala).

Eta, gainera, hizkuntza gutxituaren aldeko diskurtso hori okerreko hartzaileei dago zuzendua. DVDetan pirateriaren kontrako iragarkiarekin gertatzen den bezala, absurdoa da behin eta berriz erratea euskara ikasi behar duela euskara ikasten ari denari edo ikasi duenari. Erran bezala, teoria badakite-eta. Euskara erabiltzeko giro egokia sortu behar dugu, eta hori kontu praktikoa, ez teorikoa. Giro hori lortu bitartean, Senchu Senderena bezalako liburu ustez zorrotzak alferrikako onanismoa dira, masturbazio hutsa. Geure buruari arrazoi dugula erakusteko tresna inozoak. Hori, fundamentalista jartzen ez badira: “Ni inoiz ez naiz izango yo”, dio egileak 123. orrialdean, eta zer nahi duzue erratea, euskaldun berri naizen honen niaren ondoan bizi den yoa urduri mugitu da nire baitan hori irakurritakoan.

Beraz, hona urte berrirako nire asmo zintzoa: euskaraz eginen dut euskara jendearekin, euskaraz biziko naiz, euskaraz idatziko dut, baina inori inon ez diot erranen euskara egin ezean gure herriaren arima arriskuan dagoela edo horren antzeko lelokeriarik. Kalaka horrek nazkatua bainauka. Eta, euskaraz egiteko motiboak bilatzen hastekotan, bila ditzagun berriak: aukeran, euskalcool bat nahiago, mila Made in Galiza baino.